«Η CNT πάντα φώναζε να επικεντρωθούν οι έρευνες στους δράστες, πιστεύοντας ότι ήταν πράκτορες των μυστικών υπηρεσιών και ότι το κράτος ήθελε να δυσφημίσει τη CNT σε μια εποχή που ήταν η αιχμή της αντιπολίτευσης ενάντια στο νόμο Moncloa (Κοινωνικό Συμβόλαιο της Ισπανίας)». (Solidaridad Obrera)
«Η CNT επαναεπιβεβαιώνει τους ισχυρισμούς της ότι η υπόθεση Scala ήταν πνευματικό τέκνο του υπουργείου εσωτερικών, μαγειρεύτηκε από την αστυνομία και υλοποιήθηκε μέσω των υπηρεσιών ενός χαφιέ, του Joaquin Gambin. Μόνο μια αποκάλυψη όλων αυτών των υπαινιγμών θα θεωρούνταν αληθινά άξια διερεύνησης» (ό.π.)
«Πώς μπορώ εγώ (που πείστηκα να συμμετέχω σε μια αποστολή) να δικαστώ χωρίς οι ανώτεροί μου να αποκαλύψουν την αποστολή που μου είχαν αναθέσει;» (Joaquin Gambin Hernandez, CAMBIO 16: 19.12.83)
H Πράξη
Στις 1.15 το μεσημέρι στις 15 Γενάρη 1978, λίγο μετά από μία δυναμική πορεία της CNT με 10.000 άτομα, πορεία ενάντια στις εργατικές συμφωνίες του Moncloa, κάπου αλλού στην πόλη, αρκετά «άγνωστα άτομα» πέταξαν βόμβες μολότοφ στο νυχτερινό κέντρο La Scala στην περιοχή Paseo de San Juan της Βαρκελώνης. Τέσσερις εργάτες που έκαναν εργασίες συντήρησης στο κέντρο εκείνη την ώρα πέθαναν από την επίθεση. Δύο από τους νεκρούς, ο Ramon Egea και ο Diego Montero, ανήκαν στο σοσιαλιστικό συνδικάτο UGT. Οι άλλοι, ο Juan Manuel Lopez και ο Bernabe Bravo Betarano, ήταν μέλη του αναρχικού συνδικάτου της CNT, που διοργάνωνε την πορεία εκείνη την ημέρα. Το 75% του νυχτερινού κέντρου ανήκε στη CNT.
Η αστυνομία αρχικά ανακοίνωσε ότι η επίθεση είχε υλοποιηθεί από ένα κομάντο 8 μελ’ων των CNT, FAI και Aναρχικής Νεολαίας (FIJL). Μέσα σε 12 ώρες από τον εμπρησμό, 150 ελευθεριακοί είχαν συλληφθεί, και 8 μέλη της CNT είχαν κατονομαστεί ως υπεύθυνοι για την επίθεση στη Scala. Τέσσερις απ’ αυτούς (Jose Cuevos Carado, Luis Munoz Garcia, Arturo Palma Seguia και Francirco Javier Caradas Garcon) ήταν από τους πρώτους συλληφθέντες. Αργότερα καταδικάστηκαν συνολικά σε 52,5 χρόνια φυλάκισης γι’ αυτή την επίθεση. Άλλοι 4 κατάφεραν να διαφύγουν της σύλληψης και εκδόθηκαν εντάλματα σύλληψης. Οι τρεις, Gonzalez Garcia, Martinez Perez και Fortiz Gil πέτυχαν να φύγουν σε Ιταλία και Ισπανία. Μόνο ο τέταρτος, ο Joaquin Gambin Hernandez ήταν εντοπίσιμος από την αστυνομία, αλλά δεν συνελήφθη.
Οι συλλήψεις ήταν έργο του αστυνομικού επιθεωρητή Jose Maria Escuerdo Tejada, διευθυντή του αντι-αναρχικού αποσπάσματος της Κεντρικής Ταξιαρχίας Πληροφοριών στη Μαδρίτη, με 18 χρόνια στο σώμα. Ο Escuerdo πήγε αεροπορικώς λίγες ώρες μετά την επίθεση, για να πετύχει τον «αιφνιδιασμό», να ομολογήσουν οι δράστες. Αυτό που δεν ήξερε κανείς, εκείνο τον καιρό, ήταν ότι η επιτυχία του οφειλόταν στη σκιώδη δουλειά ενός πληροφοριοδότη… του Joaquin Gambin.
Γιατί κατηγορήθηκε η CNT
Η μεγάλη αναρχική διαδήλωση στη Βαρκελώνη την ημέρα της επίθεσης στη Scala ήταν η πρώτη δημόσια διαδήλωση από τότε που η CNT έγινε νόμιμη συνδικαλιστική οργάνωση. Είχε επιμείνει στην παρανομία ως τη βασική πηγή αναρχικής αντίστασης στη στρατιωτική δικτατορία του Φράνκο από τότε που κηρύχθηκε παράνομη στο τέλος του ισπανικού εμφύλιου το 1939. Παρά την άγρια καταστολή που είχε στόχο να σπάσει το οργανωμένο κίνημα των εργατών, η CNT επιβίωσε σαν αναρχο-συνδικαλιστική οργάνωση, αναδυόμενη «από τις κατακόμβες» (όπως το έθεσαν οι Times), μετά το θάνατο του Φράνκο το 1976, προς έκπληξη των δημοσιογράφων και ιστορικών παγκόσμια, που έγραφαν για χρόνια ότι το αναρχικό κίνημα στην Ισπανία είναι «από καιρό νεκρό». Η CNT ήταν η τελευταία συνδικαλιστική οργάνωση που αναγνωρίστηκε νόμιμα από τη «νέα δημοκρατία» της Ισπανίας, και στο πρώτο κύμα ενθουσιασμού μετά το θάνατο του Φράνκο, έφτασε να έχει 300.000 μέλη. Την εποχή της επίθεσης στη Scala, εθεωρείτο ξανά από την κυβέρνηση σαν η μόνη σοβαρή επαναστατική απειλή στην πολιτική σταθερότητα στην Ισπανία. Το μόνο συνδικάτο που δημόσια αντιτίθετο στην πολιτική συναίνεσης και τους αντι-εργατικούς νόμους της νέας δημοκρατίας, που (όπως ο Φράνκο πριν απ’ αυτούς) σκόπευαν να ενσωματώσουν τα εργατικά συνδικάτα στη δομή του κράτους, σαν πρακτορεία διαχείρισης της εργατικής δύναμης και διατήρησης της βιομηχανικής ειρήνης.
Ο τότε υπουργός εσωτερικών, Rudolfo Martin Villa, συχνά δήλωνε δημόσια ότι η πραγματική απειλή στην σταθερότητα στην Ισπανία δεν ήταν η «ΕΤΑ και οι βόμβες της», αλλά «η Συνομοσπονδιακή συνδικαλιστική κάρτα» της CNT. Μετά την επίθεση στη Scala, δεν έκρυψε τη χαρά του. Ποτέ δεν έκρυψε την ανησυχία του για την αυξανόμενη επιρροή της CNT, και είχε δηλώσει σε συνέντευξη τύπου στις 31 Ιανουαρίου 1978, όταν η αστυνομία είχε κατονομάσει τους φερόμενους ως εμπρηστές, «αυτή η πράξη από αναρχικές ομάδες στη Βαρκελώνη με ενδιαφέρει ιδιαίτερα επειδή πάντα είχαν μια ενοχλητική επίδραση στην ειρηνική συνύπαρξη». Το έγκλημα στη Scala ήταν η ιδανική ευκαιρία για την ισπανική κυβέρνηση να διαλύσει το αδιάλλακτο αναρχικό συνδικάτο ως μια μάζωξη «τρομοκρατών» και έτσι να εγκληματοποιήσει την αντίθεσή της στο νόμο Moncloa.
Στις 3 Δεκεμβρίου 1981 τα χαμόγελα πρέπει να πάγωσαν στα πρόσωπα των Martin Villa και του επιθεωρητή Escuardo. Ο Joaquin Gambin συνελήφθη από την αστυνομία μετά από σύντομους πυροβολισμούς στον σιδηροδρομικό σταθμό της Valencia, όταν ένας έλεγχος ρουτίνας παρεμπόδισε τον Gambin να πάει να πουλήσει κάτι όπλα. Όταν ήταν κρατούμενος προσπάθησε να αγοράσει την ελευθερία του απειλώντας να δημοσιεύσει ντοκουμέντα που αποδείκνυαν τη δράση του ως πληροφοριοδότη των μυστικών υπηρεσιών. Ο ισχυρισμός της CNT ότι ο Gambin ήταν έμμισθος προβοκάτορας της αστυνομίας, και ο πραγματικός αυτουργός της επίθεσης στη Scala, ξαφνικά έγινε αξιόπιστος στην κοινωνία.
Αλλά ο Gambin, ο «δημόσιος κίνδυνος Νο 1», o κρίκος που έλειπε στην υπόθεση της Scala, απέτυχε να πραγματοποιήσει την απειλή του. Για τα επόμενα δύο χρόνια το στόμα του έμεινε κλειστό, όντας κρατούμενος στις φυλακές της Αλικάντε, περιμένοντας να έχουν αποτέλεσμα τα λόγια του, όπως στο παρελθόν και οι προστάτες του μέσα στο Αντι-αναρχικό Απόσπασμα να έρθουν να τον σώσουν ξανά. Η τύχη του σταμάτησε τελικά. Ήταν πια εμπόδιο ακόμα και για τον Escuerdo. Όταν το Δεκέμβριο του 1983 φάνηκε ότι οι πρώην εργοδότες του τον άφησαν έρμαιο, άρχισε τελικά να δίνει τη δική του εκδοχή για την υπόθεση Scala, και την καριέρα του σαν πληροφοριοδότη της αστυνομίας, στο ισπανικό περιοδικό Cambio 16, μόλις μια εβδομάδα πριν πάει στο ακροατήριο για να δικαστεί.
Ο Προβοκάτορας της Scala
Ο Joaquin Gambin Hernandez, γνωστός ως «El Grillo» (ο Γρύλος) ή Cesar (55), συνελήφθη για πρώτη φορά στην ηλικία των 17. Όταν βγήκε από τη φυλακή, είχε ήδη εκτίσει 28 χρόνια της ζωής του από ‘δω κι από ‘κει πίσω από τα κάγκελα. Σε αρκετές περιπτώσεις είχε συμμετάσχει σε αποτυχημένες απόπειρες απόδρασης, αλλά περιέργως –παρά το ότι είχε αποκτήσει όνομα στον τύπο και μέσα στις φυλακές σαν «θρύλος στις αποδράσεις»– δεν τιμωρήθηκε ποτέ γι’ αυτές τις απόπειρες απελευθέρωσης. Όταν ήταν στις φυλακές Modelo της Βαρκελώνης το 1977, είχε συναντήσει αναρχικούς κρατούμενους. Ανάμεσά τους ήταν ο Jose Cuevas και αρκετοί άλλοι σύντροφοι που είχαν συλληφθεί σε μια από τις συνηθισμένες επιχειρήσεις της αστυνομίας ενάντια στη CNT και το ελευθεριακό κίνημα στην Καταλωνία.
Ο Gambin τελείωσε την ποινή του και απελευθερώθηκε, επιστρέφοντας στο πατρικό του στην πόλη Μούρθια. Εκεί, ισχυρίζεται, τον προσέγγισε ένας αξιωματικός της αστυνομίας, ο Jose «Pepe» Martin (πρώην επιθεωρητής με την Κοινωνική Ταξιαρχία, την Ειδική Μονάδα της Ισπανίας) και του προσέφερε μια απλή επιλογή: «ή θα συνεργαστείς μαζί μας», είπε ο Martin στον πρώην κατάδικο, «ή δε θα σε αφήσουμε ήσυχο». Στις συνεντεύξεις του στο Cambio 16, o Gambin εξήγησε, «δεν είχα επιλογή. Φυσικά προτίμησα να συνεργαστώ με την αστυνομία απ’ το να πάω πίσω στη φυλακή και να σαπίσω». Μια εβδομάδα αργότερα ισχυρίζεται ότι ο Marin τον συνέστησε στον επιθεωρητή Escuerdo (control No. Α-1260-GO-7553), διευθυντή του Αντι-αναρχικού Αποσπάσματος στην Κεντρική Ταξιαρχία Πληροφοριών και ο Escuerdo τού έδωσε 30.000 πεσέτες για τις υπηρεσίες του και το κωδικό όνομα «Cesar» με το οποίο θα δούλευε και τον καθοδήγησε στο πως να διεισδύσει σε αναρχικούς κύκλους στην Καταλωνία, για να οργανώσει εντυπωσιακές δράσεις για τη δόξα των ανωτέρων του αστυνομικών.
Εκείνο τον καιρό, το 1977, ο Gambin έκανε αίτηση να μπει στη CNT στη Μούρθια, αλλά η οργάνωση το απέρριψε. Αργότερα έγινε δεκτός, παρά τις υποψίες ότι ήταν αναξιόπιστος. Βασιζόμενος στις επαφές που έκανε όταν ήταν στη φυλακή, ακολούθησε τις εντολές του Escuerdo και πήγε στη Βαρκελώνη όπου, στις 10 Ιανουαρίου 1978, πήγε απρόσκλητος στο σπίτι του Jose Cuevas, ζητώντας να γίνει δεκτός. Εκεί γνώρισε άλλους αναρχικούς, φίλους του Cuevas. Ο Jose Cuevas και οι φίλοι του ήταν οι πρώτοι που συνελήφθησαν αργότερα, όταν ο Gambin οργάνωσε τον εμπρησμό στη Scala. Ο Cuevas συνελήφθη σε ένα σημείο που ήξερε μόνο ο ίδιος και ο Gambin. «Γι’ αυτή την πληροφορία», είπε ο Gambin στο Cambio 16, «μού έδωσαν 100.000 πεσέτες σαν ειδική αποζημίωση. Μου υποσχέθηκαν το φεγγάρι και τ’ άστρα, αλλά μετά δεν είδα ούτε μια πεσέτα».
Μερικές εβδομάδες μετά την επίθεση στην Scala, όταν δημόσια κατονομάστηκε ως ένας από τους αυτουργούς του εγκλήματος και θεωρητικά καταζητούμενος από την αστυνομία, ο Gambin κλήθηκε στη Μαδρίτη για να συναντήσει τους αστυνομικούς προϊσταμένους του. Το Αντι-αναρχικό Απόσπασμα είχε δεχτεί σφοδρή κριτική για το ότι δεν κατάφερε να αποτρέψει τον εμπρησμό του Scala, που οι ίδιοι είχαν οργανώσει και υλοποιήσει! Ο Gambin ενημερώθηκε ότι έπρεπε να στρωθεί μια καινούργια δουλειά εναντίον των αναρχικών για να αποκαταστήσει το κύρος τους.
O προδότης της ERAT
Μια ομάδα αναρχικών εργατών στο εργοστάσιο αυτοκινήτων της SEAT είχε για κάποιο καιρό αντισταθεί στα πλαίσια ενός εργατικού αγώνα που γινόταν στη SEAT, μέσω της ένοπλης απαλλοτρίωσης. Η ομάδα ονομαζόταν ERAT, ή Εργατικός Επαναστατικός Στρατός Υποστήριξης, και η δουλειά του Gambin ήταν να δοκιμάσει να διεισδύσει στην ERAT. Μερικές μέρες μετά την επίσκεψή του στο Αντι-αναρχικό Απόσπασμα, ο Gambin δέχθηκε την επίσκεψη του επιθεωρητή Escuerdo στην πανσιόν Cordoba της Μαδρίτης, για να οργανώσουν τις λεπτομέρειες της επίθεσης ενάντια στην ERAT. Ο Escuerdo πλήρωσε τον Gambin 20.000 πεσέτες για τα έξοδα, του πήρε αποτυπώματα και του ζήτησε κάποιες φωτογραφίες. Μερικές ώρες αργότερα ένας από τους άντρες του Escuerdo έφερε στον Gambin μια ολοκαίνουργια αστυνομική ταυτότητα με τη φωτογραφία του και τα αποτυπώματά του με το όνομα του Joaquin Fernandez Sanz.
Ο Escuardo έδωσε λεπτομερείς εντολές στον Gambin, σύμφωνα με τις αποκαλύψεις που έκανε ο ίδιος στο Cambio 16. Τα πράγματα κανονίστηκαν έτσι ώστε να έρθει σε επαφή με τον Juan «El Barbas», τον Gabriel Botifoll, και έναν υπάλληλο με το όνομα Carlos, για τους οποίους η αστυνομία είχε υποψίες ότι είχαν ιδρύσει την ERAT.
Προσποιούμενος το μέλος της GRAPO στους μαχητές της ERAT, ο Gambin έστρωσε το δρόμο του στην ομάδα και συμμετείχε (εν γνώσει της αστυνομίας) σε μια ληστεία στο σούπερ-μάρκετ Catalesa. Φέρεται επίσης να έχει πάρει μέρος σε αρκετές ακόμα ληστείες της ERAT σε επιχειρήσεις και εταιρίες.
Εκείνο τον καιρό άρχισε να κυκλοφορεί σε κύκλους της CNT ότι ο Gambin ήταν χαφιές της αστυνομίας και προβοκάτορας, του οποίου η δουλειά ήταν να δυσφημίσει το αναρχικό κίνημα. Ο επιθεωρητής Escuerdo ήρθε στη Βαρκελώνη και συμβούλεψε τον Gambin να κουβαλάει ένα όπλο στη ζώνη για την προσωπική ασφάλειά του. Ο Gambin τον άκουσε και μετατράπηκε σε κινητό οπλοστάσιο. Τον Απρίλιο του 1978 ο Escuerdo επέστρεψε στη Βαρκελώνη για να δώσει στον Gambin οδηγίες της τελευταίας στιγμής. Ήταν το κατώφλι της αστυνομικής επιχείρησης με στόχο την ERAT. Από φόβο μήπως οι δικαστές αφήσουν κάποιους ύποπτους ελεύθερους λόγω έλλειψης στοιχείων, ο Gambin θα φύτευε ένα πιστόλι και κάποια χρήματα κάτω από το κρεβάτι του Gabriel Botifoll, τον οποίο η αστυνομία θεωρούσε αρχηγό της ERAT. Με το τυπικό κλαψουρίστικό του ύφος, ο Gambin αργότερα παραπονέθηκε στο Cambio 16: «το “ψωμί”, περίπου 40.000 πεσέτες απ’ αυτά, έπρεπε να τα βάλω απ’ την τσέπη μου».
Η σύλληψη της ERAT, που ήταν πιο σημαντική και από τις συλλήψεις για τη Scala, επιβεβαίωσε τις όποιες υποψίες των αναρχικών στην Καταλωνία χωρίς καμία αμφιβολία. Λίγες μέρες μετά τις συλλήψεις του Gabriel Botifoll και των άλλων φερόμενων ως μελών της ERAT, η CNT κυκλοφόρησε κάποια φυλλάδια που αποκήρυτταν τον προβοκάτορα και χαφιέ της αστυνομίας, που προσπαθούσε να γίνει τροχοπέδη στην εξάπλωση του ελευθεριακού κινήματος. Εκτεθειμένος τώρα στα μάτια των αναρχικών, και καταζητούμενος από τα ισπανικά δικαστήρια για την ανάμειξή του στον εμπρησμό τού κέντρου La Scala, ο Gambin ζήτησε άμεσα μια συνάντηση με τους αστυνομικούς του προϊσταμένους. Κλήθηκε σε ένα ραντεβού στο καφέ La Paloma, απέναντι από το κτίριο της DGS στο Puerto del Sol της Μαδρίτης. Εκεί, ο Escuerdo και το αφεντικό του Manuel Gomez de Sandoval, πρότειναν στον Gambin να εξαφανιστεί για λίγο. Με συστάσεις του Sandoval, ο Gambin βρήκε δουλειά στις αρχές του καλοκαιριού του 1978 στο ζαχαροπλαστείο των αδερφών Perret στο Benicasim (Castellon).
Από το αγγλικό περιοδικό Anarchy, σειρά 2, τ. 38, 1985
Μετάφραση: Αναρχικός Πυρήνας ΞΑΝΑ ΣΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ
Δημοσιεύθηκε στην αναρχική εφημερίδα ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, φ. 134, Ιανουάριος 2014