https://ikariologos.gr/oroi-xrisis/
Kοινωνική εργασία έναντι ποινής:Πραγματική εναλλακτική ή ποινικοποίηση της φτώχειας;

Kοινωνική εργασία έναντι ποινής:Πραγματική εναλλακτική ή ποινικοποίηση της φτώχειας;

Παρότι χαιρετίστηκε ως η αναγκαία εναλλακτική έναντια στον εγκλεισμό με την εφαρμογή του θεσμού της κοινωνικής εργασίας έναντι ποινής αναδεικνύονται σοβαρά προβλήματα τόσο ως προς το θεσμικό πλάσιο όσο και ως προς τη στάση των εμπλεκόμενων φορέων

Γράφει η Ντίνα Ιωακειμίδου

Το καλοκαίρι του 2014 η Αμαλία επισκέπτεται τη ΓΑΔΑ προκειμένου να καταγγείλει περιστατικό προτροπής σε ρατσιστική βία πού διεπράχθη μέσω σελίδας των κοινωνικών δικτύων.Στόν έλεγχο που διενεργείται με ιδιαίτερη επιμέλεια από τους άνδρες της αρμόδιας υπηρεσίας διαπιστώνεται πώς έχει καταδικαστεί για χρέη στο δημόσιο ύψους 6000 ευρώ προς το Δημόσιο.

Με συνοπτικές διαδικασίες συλλαμβάνεται,παραπέμπεται και της παρέχεται η δυνατότητα μετατροπής της ποινής σε χρηματική.Η εξαιρετικά άσχημη οικονομική της κατάσταση και η ανεργία της δεν της επιτρέπουν άλλη επιλογή φυλακή ή παροχή κοινωνικής εργασίας έναντι ποινής

Η άιτηση γίνεται αποδεκτή από δήμο της Περιφερειακής Ενότητας του Κεντρικού τομέα Αθηνών και εντάσσεται στην υπηρεσία καθαριότητας για 230 ώρες κοινωνικής εργασίας

«Πήγα για καταγγελία και βρέθηκα να συλλαμβάνομαι η ίδια”,σημειώνει στο unfollow.»Υπήρξα τυχερή ως προς το γεγονός ότι τουλάχιστον δεν βρέθηκα να καθαρίζω στους δρόμους αλλά κτίρια του Δήμου.Τήρησα καθ’ολη τη διάρκεια της ποινής μου επιμελώς το ωράριο εργασίας,ενώ σε μηνιαία βάση επόπτης του Υπουργείου Δικαιοσύνης προέβαινε σε επιτόπιους ελέγχους. «Ωστόσο,πέρα από την άθλια προσωπική ψυχολογική σου κατάσταση,δυστυχώς μερικές φορές έχεις να αντιμετωπίσεις και απαξιωτικές συμπεριφορές από άλλους εργαζομένους.Καί δεν είναι μόνο αυτό.Υπήρχαν μέρες πού δεν είχα γάντια ή καθαριστικά και στην ερώτηση μου πώς θα καθαρίσω ή απάντηση ήταν « γιατί δεν έφερες από το σπίτι σου».

Η επόπτρια πάντως ,όταν της μίλησα για αυτές τις καταστάσεις έδειξε να αιφνιδιάζεται και ζήτησε αναλυτική ενημέρωση.Σέ κάθε περίπτωση αυτή η αήθης συμπεριφορά δεν αφορούσε το σύνολο των εργαζομένων στον Δήμο» καταλήγει η Αμαλία.

Ο ηλικιωμένος κ.Γιώργος εντυπωσιάζει με την επιμέλεια που καθαρίζει τα πάρκα στο δήμο όπου παρέχει κοινωνική εργασία έναντι ποινής.
Καταδικάστηκε και αυτός για χρέη προς το Δημόσιο πού προήλθαν από τη μικροεπιχείρηση που είχε.Η δουλειά πού κάνει στα πάρκα πού έχει αναλάβει είναι τόσο υποδειγματική ώστε ο αρμόδιος αντιδήμαρχος τον διαβεβαίωσε πώς,όταν εκτίσει την ποινή του και όποτε γίνουν προσλήψεις,θα πρέπει οπωσδήποτε να απορροφηθεί στην υπηρεσία: «Απαγοητεύεσαι βέβαια.Αποθαρρύνεσαι εντελώς.Ομως δεν μπορείς να μιλήσεις»,δηλώνει.Στο συνολικό αριθμό αυτών πού σήμερα παρέχουν κοινωφελή εργασία απαντώνται πρώην εύρωστοι επιχειρηματίες της νύχτας πού κοσμούσαν άλλοτε τις στήλες των lifestyle περιοδικών και που στην συνέχεια οδηγήθηκαν στην οικονομική καταστροφή.Ωστόσο,αυτοί δεν είναι παρά η εξαίρεση.Τό κύριο σώμα, αφορά μικροεπαγγελματίες πού η επιλογή τους,αφού αδυνατούν να μετατρέψουν την ποινή τους σε χρηματική ποινή περιορίζεται μεταξύ φυλακής και κοινωνικής εργασίας.Στην πλειονότητα τους έχουν απορροφηθεί σε δήμους της χώρας και οι συντριπτικά περισσότεροι αντιμετωπίζουν καταδίκες για χρέη προς το δημόσιο.Εισέρχονται αθόρυβα στους χώρους εργασίας που έχουν συμφωνηθεί,κάνουν τη δουλειά τους,αισθάνονται ντροπή και αποφεύγουν συνήθως τά πολλά πολλά με τους άλλους εργαζόμενους.Είναι και επιδιώκουν να παραμείνουν αόρατοι

Η εκτίναξη του αριθμού των παρεχόντων κοινωφελή εργασία
Η κοινωφελής εργασία συνιστά εναλλακτική εγκλεισμού ποινής.Μέ το συγκεκριμένο μέτρο οι καταδικασμένοι δράστες μπορούν με τη θέληση τους να τοποθετηθούν σε θέσεις εργασίας του Δημοσίου και του ευρύτεροι δημόσιου τομέα παρέχοντας απλήρωτη εργασία για έναν καθορισμό ωρών ως όρο δικαστικής απόφασης.Γιά πρώτη φορά η κοινωφελής εργασία έναντι ποινής εισάγεται το 1972 στην ποινική νομοθεσία της Αγγλίας και υιοθετείται από τα δικαιϊκά συστήματα και των άλλων Ευρωπαϊκών χωρών είτε ως εναλλακτικός τρόπος έκτισης της ποινής,έιτε ως αυτοτελής εναλλακτική της ποινής του εγκλεισμού.Στήν Ελλάδα ο θεσμός της μετατροπής της ποινής σε κοινωφελή εργασία εισήχθη με το νόμο 1941/1991 και έγινε δεκτός με τυμπανοκρουσίες αφού κρίθηκε ως προοδευτικό μέτρο που κατατείνει στον εξανθρωπισμό των ποινών για τις περιπτώσεις της μικρής και μεσαίας παραβατικότητας,συμβάλλοντας καθοριστικά στην αποσυμφόρηση των καταστημάτων κράτησης και του υπερπληθυσμού των Ελληνικων φυλακών.

Παρά τον ενθουσιασμό,ωστόσο,, η συγκεκριμένη διάταξη παρέμεινε ανενεργή επί σειρά ετών αφού δεν είχαν εκδοθεί αντίστοιχες υπουργικές αποφάσεις.Τό άρθρο 82 στο οποίο προβλέπεται η μετατροπή της ποινής σε κοινωφελή εργασία έχει χαραχτηριστεί –και όχι άδικα-ως το πολυπαθέστερο άρθρο του Π.Κ καθώς έχει υποστεί καταιγισμό τροποποιήσεων.Παρά το γεγονός ότι η συζήτηση για τις εναλλακτικές ποινές στη χώρα μας ξεκίνησε πρίν από 25 χρόνια με την ψήφιση,όπως αναφέραμε του νόμου 1941/1991, ο χαραχτήρας τους παρέμεινε αποσπασματικός και περιθωριακός. « Ενδεικτικά αναφέρεται ότι,σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία,από το 1998 ως το 2009 το μέτρο της παροχής κοινωφελούς εργασίας επιβλήθηκε από τα δικαστήρια σε 1680 περιπτώσεις,δηλαδή σ’έναν μέσο όρο 140 περιπτώσεων το χρόνο πανελλαδικά»(Μ.Αναγνωστάκη, «εναλλακτικά μέτρα και ποινές στην Ελληνική έννομη τάξη υπό το συγκριτικό πρίσμα»)

Δεδομένα πού πλέον διαφοροποιούνται σημαντικά καθώς, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του Υπουργείου δικαιοσύνης,το 2014-1.589 και το 2015 -1.562 καταδικασθέντες αντίστοιχα παρείχαν κοινωφελή εργασία ως εναλλακτική ποινή .

Ακολούθησε σειρά νομοθετικών παρεμβάσεων και τροποποιήσεων του άρθρου 82 του Π.Κ .Οπως ορίζεται πλέον, « αν εκείνος πού καταδικάστηκε σε συνολική ποινή φυλάκισης μέχρι πέντε ετών δηλώσει ότι επιθυμεί τη μετατροπή της σε παροχή κοινωφελούς εργασίας το δικαστήριο μετατρέπει τη ποινή έν όλω ή έν μέρει {..}Το δικαστήριο ορίζει και τον αριθμό των ωρών κοινωφελούς εργασίας που κυμαίνονται από 100 έως 240 ώρες για ποινή έως ένα έτος,241 έως 480 ώρες για ποινή ένα έως δύο έτη,481 έως 720 ώρες για ποινή από δύο έως τρία έτη,721 έως 960 ώρες για ποινή από τρία έως τέσσερα έτη και 961 έως 1200 ώρες για ποινή από τέσσερα έως πέντε έτη ενώ προσδιορίζει κα προθεσμία όχι μεγαλύτερη από πέντε έτη για την εκτέλεση τους».(σημ.Lefteria…. η προθεσμία δεν υφίσταται η προσφορά κοινωνικής εργασίας είναι άμεση καθώς υπουργείο δικαιοσύνης και δήμοι βρίσκονται σε άμεση συνεργασία για αυτό το ζήτημα)

Ωστόσο η κοινωνική εργασία δεν αναγνωρίζεται ως αυτοτελής εναλλακτική ποινή,αλλά ως μετατροπή της χρηματικής ποινής εφόσον ο καταδικασθείς αδυνατεί (να την καταβάλλει σε δόσεις.Εν προκειμένω, το μέτρο διατηρεί με σαφήνεια το ταξικό πρόσημο του.Επίσης τα πέντε έτη ορίζονται ως ποινή βάσης αφού γίνεται δεκτό ότι η παροχή κοινωφελούς εργασίας επιτρέπεται και επί καταγνώσεως συνολικής ποινης φυλάκισης καθ’ανώτατο όριο τα δέκα έτη.

Το δίχτυ ασφαλείας που απουσιάζει
Το μέτρο της κοινωφελούς εργασίας ως εναλλακτικής ποινής είθισται να παρουσιάζεται ως ένα εξαιρετικό ευεργετικό μέτρο.Καί πράγματι σε πρώτη ανάγνωση έτσι είναι. «Μού δόθηκε η δυνατότητα από τη δικαιοσύνη και τον Δήμο.Ρόδου,να μπορώ να προσφέρω κοινωφελή εργασία αντί της ποινής μου και να μπορώ παράλληλα να δουλεύω γία να στηρίζω την οικογένεια μου.Μέ λύγισαν τα χρέη και θα ήταν άδικο να βρεθώ στη φυλακή. Τα παιδιά μου με χρειάζονται στο σπίτι και το πρόγραμμα αυτό μου έδωσε την ευκαιρία να εκτίσω τη ποινή μου, να είμαι κοντά στην οικογένεια μου και παράλληλα να εργάζομαι.Δυσκολεύτηκα να τα συνδυάσω όλα,αλλά είναι προτιμώτερο από το να κατέληγα στη φυλακή,λόγω συγκυριών»,λέει μια μαρτυρία που δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα rodiaki.gr

Ωστόσο η πιο προσεκτική ανάγνωση των δεδομένων αναδεικνύει μια σειρά ζητημάτων.Η εφαρμογή των εναλλακτικών μέτρων προϋποθέτει παράλληλα και οργανωμένο πλάισιο υποστήριξης και πρόνοιας για τους ανθρώπους αυτούς.Ετσι τίθενται σοβαρά ζητήματα ασφαλείας στην εργασία τους αφού σημειώνονται ατυχήματα, όπως στην περίπτωση δήμου όπου ο « ωφελούμενος» πού απασχολούνταν στην διεύθυνση πρασίνου έπεσε από το δέντρο και έσπασε τη λεκάνη του.Παράλληλα αυτοί οι άνθρωποι αντιμετωπίζονται με καχυποψία και εμφορούνται από αισθήματα ενοχής και κοινωνικού στιγματισμού τους.

«Πάρε το μπουκάλι το γάλα που περίσσεψε, του έλεγα κάθε μέρα.Τίποτε αυτός αρνείτο με συστολή.Εμφανής η ντροπή του για την επιβολή της κοινωνικής εργασίας.Και στο χώρο της δουλειάς είναι ενδεικτική η απόσυρση τους.Εισπράττουν καχυποψία και προκατάληψη από μερίδα των εργαζομένων.Δέν είναι όλοι οι άνθρωποι ευαισθητοποιημένοι,επισημαίνει ο Χρήστος Παναγιωτόπουλος,συνδικαλιστής του σωματείου εργαζομένων του Δήμου Βύρωνα

Εχουν δίκιο τονίζει στο περιοδικό η Μ.Αναγνωστάκη δικηγόρος με LLM Εγκληματολογίας και δεξί χέρι στον τομέα κοινωφελούς εργασίας ‘ως εναλλακτικής ποινής του γενικού γραμματέα αντεγκληματικής πολιτικής του Υπουργείου Δικαιοσύνης Ε.Φυτράκη. « Καταγράφεται η έλλειψη ευαισθητοποίησης σε αρκετές περιπτώσεις,με αποτέλεσμα να καθίστανται αόρατοι. Γίνονται σεμινάρια,διενεργούνται συνεχώς τριμερείς συναντήσεις με τους φορείς,τους ωφελούμενους και με τους επιμελητές μας κοινωνικής αρωγής,πού είναι εκπαιδευμένοι.Σέ κάθε περίπτωση,απαιτείται επικαιροποίηση του πλαισίου πού έχει τεθεί και κυρίως μας απασχολεί το θέμα της ασφάλειας και της κάλυψης αυτών των ανθρώπων έναντι ατυχημάτων.Είναι ένα ζήτημα πού τίθεται μετ’επιτάσεως από την πλευρά μας.Επιπρόσθετα,μείζονος σημασίας είναι η προνοιακή τους υποστήριξη και συνδρομή μας.Πάντως, ως προτεραιότητα τίθεται η δυνατότητα επαγγελματικής τους επανένταξης.Δηλαδή, να υπάρχει η αναγκαία ευελιξία ώστε οι ίδιοι να μπορούν να εργάζονται.Βεβαίως δεν είναι πάντοτε εφικτό,επισημαίνει η κ.Αναγνωστάκη.Η τάση στην Ευρώπη των νεοφιλελεύθερων πολιτικών,όπως μας εξηγεί η ίδια,προσδιορίζεται πλέον σε ένα βάναυσα τιμωρητικό πλαίσιο η πρωτοπόρος Αγγλία επιβάλλει φωσφορίζοντα γιλέκα σε αυτούς που εκτίουν εναλλακτικές ποινές προκειμένου να είναι ορατοί ή στην αποβολή από το πρόγραμμα κοινωφελούς εργασίας με δύο μόλις απουσίες.

«Δεν είναι μόνο μεγάλης ηλικίας άνθρωποι,είναι και νεώτεροι.Αυτές οι τελευταίες περιπτώσεις αφορούν συνήθως παιδιά οικογενειών που τους έχουν μεταβιβασθεί τα χρέη.Τά προβλήματα που έχουμε να διαχειριστούμε είναι πολλά.Και αυτό καθώς υπάρχουν και περιπτώσεις αστέγων που υποχρεώθηκαν να εκτίσουν εναλλακτική ποινή,υπάρχουν άνθρωποι πού έχουν πρόβλημα διατροφής,ψυχιατρικά προβλήματα και άλλα.Πρωτίστως,λοιπόν , οφείλεις να επιλύσεις αυτά τα ζητήματα προτού τους εντάξεις στην κοινωφελή εργασία.Πολλοί παραπονιούνται ότι δεν διαθέτουν την τιμή του εισιτηρίου για να μετακινηθούν στην εργασία που τους έχει επιβληθεί εναλλακτικά ή ότι δεν υπάρχουν τα απαράιτητα μέτρα ασφαλείας για την εργασία που διενεργούν» δηλώνει η επιμελήτρια Κοινωνικής Αρωγής του Υπουργείου Δικαιοσύνης Χρύσα Ταταρίδου.

Οι επιμελητές Κοινωνικής Αρωγής μόλις 41 σε αριθμό σε όλη την επικράτεια(αναμένουν αύξηση του προσωπικού μέσω της κινητικότητας) ,υποχρεούνται να καλύψουν μια ευρύτατη γκάμα προβλημάτων και….τεράστιες γεωγραφικές εκτάσεις.Μεταξύ άλλων και κυρίως πρίν από τη μετατροπή του θεσμικού πλαισίου(ο περιορισμός των 5 ετών για την εκπλήρωση της εναλλακτικής ποινής),ο αριθμός των ωρών παροχής κοινωφελούς εργασίας στη χώρα μας ήταν κατά πολύ μεγαλύτερος συγκριτικά με τον αντίστοιχο σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. « Εως και 2.400 ώρες» όπως επισημαίνεται χαραχτηριστικά για περίπτωση όπου ο χρόνος που ορίστηκε αντιστοιχεί σε εννέα έτη παροχής εργασίας.Οι ίδιοι ζητούν να διαχειρίζονται τις θέσεις εργασίας καθώς γνωρίζουν τις περιπτώσεις εξατομίκευσης ,τις δεξιότητες,τις αδυναμίες,τα τυχόν προβλήματα υγείας που αντιμετωπίζουν όσοι εκτίουν εναλλακτικές ποινές. Σε κάθε περίπτωση,ορίζεται ένα συμφωνητικό όπου με ακρίβεια περιγράφονται οι ώρες εργασίας,τα καθήκοντα και οι επιβλέποντες με στόχο των έλεγχο των φαινομένων κατάχρησης εξουσίας.

Αντί για προσλήψεις εθελοντές με το ζόρι
Σύμφωνα με την υπουργική απόφαση του Σεπτεμβρίου 2016,2904Τ.Β περίπου 250 Δήμοι,περιφέρειες καθώς και φορείς του ευρύτερου δημόσιου τομέα και κοινωνικοί φορείς έχουν ενταχθεί,όπως η Γενική Γραμματεία Διά βίου Μάθησης,ο Ερυθρός Σταυρός,η Βοήθεια στο σπίτι,η Κλίμακα,ξενώνες αστέγων,γηροκομεία κ.λ.π

Για τους Δήμους της χώρας το μέτρο της κοινωνικής εργασίας ήρθε σαν δώρο για την κάλυψη των αποψιλωμένων από προσωπικό υπηρεσιών τους. «Οι περισσότεροι εντάσσονται σε δήμους και η εισροή τους πολλαπλασιάζεται .Βεβαίως και τίθενται ζητήματα ασφάλειας,καθώς δεν υφίσταται περίθαλψη και σε περίπτωση ατυχήματος αν δεν επιληφθεί η υπηρεσία,θα πάνε σαν τα σκυλιά στα αμπέλια.Προσπαθούμε πάντως να μη τους επιβαρύνουμε ιδιαίτερα»,αναφέρει ο Θ.Μπαλασόπουλος προερχόμενος από την ΠΟΕ-ΟΤΑ και την εκτελεστική επιτροπή της ΑΔΕΔΥ

«Στις περιπτώσεις που δεν τους παρέχονται είδη ατομικής προστασίας όπως γάντια,γιλέκο ή λείπουν σακούλες ή ακόμη και καθαριστικά,αυτό συμβάινει διότι ούτε στους τακτικούς υπαλλήλους παρέχονται αφού καταγράφονται ελλείψεις στοιχειωδών μέτρων ασφαλείας»,προσθέτει από την πλευρά του ο αναπληρωτής Γ.Γ ΠΟΕ-ΟΤΑ Γιάννης Τσούνης.

Τον κίνδυνο δημιουργίας μιάς νέας φάμπρικας με υποκατάσταση των τακτικών εργαζομένων επισημαίνει ο Χ Παναγιωτόπουλος: «Οι άνθρωποι αυτοι έχουν υποστεί βίαιη μεταβολή της πραγματικότητας τους,βίαιη φτωχοποίηση ως απότοκο των ευρωπαϊκών πολιτικών λιτότητας για τά λαϊκά στρώματα.Η εθελοντική εργασία εν γένει προτάσσεται ως απάντηση στις τραγικές ελλείψεις προσωπικού.Απαιτείται η επιβολή ποσόστωσης ως προς τον αριθμό αυτών που απορροφούνται και κυρίως ασφαλιστική κάλυψη και κάποιου είδους συμβολική έστω οικονομική ενίσχυση.Θά πρέπει να εντάσσονται κανονικά και να τους παρέχεται η προστασία του σωματείου για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων τους για την αποτροπή της χρησιμοποίησης τους ως «απεργοσπαστικών μηχανισμών»,καταλήγει.(σχόλιο lefteria ο Χρήστος Παναγιωτόπουλος ως πρόεδρος του σωματείου στο δήμο Βύρωνα είχε πάρει τη πρωτοβουλία να παρέχεται στους ωφελούμενους γάλα όπως δικαιούται ο κάθε εργαζόμενος στη καθαριότητα,όταν οι καρεκλοκένταυροι του δήμου το πληροφορήθηκαν ζήτησαν να σταματήσει η παροχή γάλατος στους ωφελούμενους(αποκάλυψη φιλικού μας προσώπου εργαζόμενου στο συγκεκριμένο δήμο)

« Είναι άνθρωποι που εξαναγκάζονται να παρέχουν δωρεάν εργασία.Γιά τους περισσότερους η ποινή δεν είναι δική τους ευθύνη,αλλά αποτέλεσμα της ποινικοποίησης της φτώχειας τους. Είναι όλοι αυτοί που πλήρωσαν τις ανακεφαλαιοποιήσεις των τοκογλύφων τραπεζών.Μέσα σε αυτή τη διαδικασία κανείς μας δεν εξαιρείται.Είμαστε όλοι υποψήφιοι ποινής.Σε αυτούς τους ανθρώπους θα πρέπει να παρέχεται προστασία,αξιοπρέπεια,ενίσχυση του αυτοσεβασμού τους.Θα πρέπει να βοηθηθούν γιατί είναι τα μεγάλα θύματα.Καί οι ιδιοι να διεκδικήσουν τα δικαιώματα τους να πάψουν να είναι αόρατοι» τονίζει με έμφαση ο Τάσος Μαυρόπουλος ανεξαρτητος δημοτικός σύμβουλος στο Δήμο Βύρωνα και μέλος της Π.Σ της ΛΑΕ

Εν κατακλείδι η «συρρίκνωση των κοινωνικών και οικονομικών δικαιωμάτων που συντελείται ως αποτέλεσμα των νεοφιλελεύθερων πολιτικών σε παγκόσμιο επίπεδο οδηγεί στην έξαρση της καταστολής και τελικά στη ‘ποινικοποίηση της φτώχειας’.

unfollow

Κοινοποίηση άρθρου: