https://ikariologos.gr/oroi-xrisis/
Starship Stormtroopers

Starship Stormtroopers

Υπάρχουν λίγα πράγματα πλέον που να μου φέρνουν μια αφελή αίσθηση έκπληξης κάθε φορά που τα βιώνω – μια εκκλησιαστική λειτουργία στην οποία τελετές από το Μεσαίωνα που πραγματοποιούνται δίχως καμιά αίσθηση της πραγματικότητας από τους συμμετέχοντες – ένα χοντρό Σοβιετικό γραφειοκράτη που μιλά για την παρακμή της μπουρζουαζίας – ένας ριζοσπάστης που εξυμνεί τον Robert Heinlein. Αν ήμουν στο μετρό και όλοι οι άνθρωποι απέναντί διάβαζαν το Mein Kampf με εμφανή ευχαρίστηση και επιδοκιμασία δεν θα με ενοχλούσε περισσότερο από το αν διάβαζαν Heinlein, Tolkien ή Richard Adams. Όλες αυτές οι ιδεαλιστικές φαντασίες μοιάζουν να έχουν πολλά κοινά. Η ουτοπική φαντασία είναι κυρίως αντιδραστική με τον ένα ή τον άλλο τρόπο (όπως και το ότι είναι ιδιαίτερα βαρετή) από τότε που εμφανίστηκε. Μιλά κυρίως για το κόσμο της «παρακμής» στον χρόνο της και οι εναλλακτικές είναι συνήθως αυταρχικές και ολοκληρωτικές – για να μη πως απλοϊκές. Μια ματιά στα βιβλία που προσφέρονται για αγορά στους πελάτες του Cienfuegos δείχνει την ίδια παλιά λίστα με Lovecraft και Rand, Heinlein και Niven, αγαπημένοι από πολλούς που θα έφριτταν αν τους κατηγορούσαν πως έγιναν αναγνώστες της Daily Telegraph ή ανήκουν στο Monday Club και όμως διαβάζουν με κάθε σημάδι ευχαρίστησης απόψεις συγγραφέων που κάνουν τα άρθρα γνώμης της Telegraph να μοιάζουν με έργα του Bakunin και τα μέλη του Monday Club να ακούγονται εκπρόσωποι της Κομμούνας του Παρισιού.

Πριν μερικά χρόνια θυμάμαι πως διάβασα ένα άρθρο από τον John Pilgrim στο Anarchy στο οποίο υπερασπίζονταν τον Robert Heinlein ως επαναστάτη αριστερό. Το αποτέλεσμα ήταν να μην μπορώ να κάνω τον εαυτό μου να αγοράσει άλλο τεύχος για χρόνια. Στο παρελθόν με παραξένευε να ακούω σκληροπυρηνικούς κομμουνιστές να εκφράζουν γνώμες που ήταν κάπως αντίθετες με τις αντιεξουσιαστικές θέσεις τους, αλλά δεν περίμενα να ακούσω παρόμοια πράγματα από αναρχικούς. Η εμπειρία μου με τους αναγνώστες επιστημονικής φαντασίας στα συνέδρια που γίνονται ετησίως σε κάποιες χώρες (κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Αγγλία) μου έμαθε πως αυτοί που συμμετέχουν είναι αντιδραστικοί (ισχυρίζονται πως είναι «απολίτικοι» αλλά πάντα πρόθυμοι να ψηφίσουν τους Τόρι και να πιστεύουν πως ο Colin Jordan «έχει δίκιο»). Πάντα θεωρούσα πως ήταν για τον ένα ή τον άλλο λόγο οι εξαιρέσεις ανάμεσα στους αναγνώστες. Έπειτα άρχισαν να εμφανίζονται τα εναλλακτικά έντυπα και έπιασα τον εαυτό μου να βλέπει με συμπάθεια πολλές από τις θέσεις τους – ξανά όμως είδα να εμφανίζονται τα ίδια παλιά ονόματα: Tolkien, C.S. Lewis, Frank Herbert, Isaav Asimov και οι υπόλοιποι, αντιδραστικοί αστοί ως τον τελευταίο, Χριστιανοί απολογητές, κρυφο-Σταλινικοί, εξυμνούνταν στο IT, το Frendz και το Oz και παντού από ανθρώπους που τις ευρύτερες πολιτικές ιδέες πίστευα πως μοιραζόμουν. Άρχισα να γράφω για αυτό που πίστευα ήταν ο έμμεσος απολυταρχισμός αυτών των συγγραφέων και τις περισσότερες φορές βρήκα τον εαυτό μου να κατηγορείται πως είναι αντιδραστικός, ελιτιστής ή στην καλύτερη ως σπαστικός που δεν μπορεί να ευχαριστηθεί ποιοτική ΕΦ (επιστημονική φαντασία) ως τέτοια και μόνο. Να με πάλι εδώ όμως μετά την παράκληση του Stuart Christie, να παρουσιάσω επιχειρήματα που έχω παρουσιάσει αρκετές φορές στο παρελθόν.

Στη διάρκεια της δεκαετίας του 1960, όπως πολλά άλλα περιοδικά, και το δικό μας New Worlds (NW) πίστευε στην επανάσταση. Δίναμε έμφαση στη λογοτεχνία φαντασίας, τις τέχνες και την επιστήμη, γιατί ήταν αυτό που ξέραμε καλύτερα. Επιτιθόμασταν και δεχόμασταν επιθέσεις με το γνωστό τελετουργικό. Η αλυσίδα Smith αρνιόνταν να συνεχίσει να διανέμει το περιοδικό μας στα καταστήματά της αν δε «χαμηλώναμε τους τόνους» του περιεχομένου μας. Αρνηθήκαμε. Ήμασταν, είπαν, αισχροί, βλάσφημοι, μηδενιστές κλπ. κλπ. Η Daily Express μας επιτέθηκε. Ένας Τόρι έκανε επερώτηση για εμάς στο Κοινοβούλιο – γιατί δημόσιοι πόροι (μια μικρή επιχορήγηση από το Συμβούλιο Τεχνών) σπαταλιόνταν σε τέτοιες βρωμιές. Τα θυμάμαι όλα αυτά όχι απλά και μόνο για να δείξω τι ήμασταν διατεθειμένοι να κάνουμε για να κρατήσουμε τις αρχές μας (στο τέλος μας έβγαλαν από τα καταστήματα των αλυσίδων Smith και Menzie) αλλά για να δείξει πως ήμασταν το μόνο περιοδικό ΕΦ που μπορούσες να πεις πως ακολουθούσε αυτό που κάποιος μπορούσε να αποκαλέσει μια αποφασιστική ριζοσπαστική προσέγγιση – και οι φανατικοί της ΕΦ ήταν οι πρώτοι που μας επιτέθηκαν με γνήσιο πάθος. Η κύρια σειρά που δημοσιεύαμε την περίοδο των προβλημάτων μας λέγονταν Bug Jack Barron που έγραφε ο Norman Spinrand, που είχε ενεργή συμμετοχή στις ριζοσπαστικές πολιτικές στις ΗΠΑ και χρησιμοποίησε την ιστορία για να δείξει την κακοποίηση των εννοιών της δημοκρατίας και του τύπου στην Αμερική. Αργότερα έγραψε ένα σατιρικό έπος ξίφους & μαγείας, το The Iron Dream, θέλοντας να δείξει τα έμφυτα φασιστικά χαρακτηριστικά του είδους. Ο συγγραφέας αυτού του μυθιστορήματος υπήρχε, όπως ήταν, σε μια εναλλακτική ιστορική πραγματικότητα από τη δική μας. Το όνομά του ήταν Adolf Hitler. Το βιβλίο είχε στόχο να δείξει τον αριθμό των συγγραφέων ΕΦ που ήταν, κατά κάποια έννοια, «αποτυχημένοι Χίτλερ».

Πολλοί Αμερικάνοι κατέληξαν να χρησιμοποιούν το NW ως μέσο γιατί δεν μπορούσαν να δημοσιεύσουν τις ιστορίες τους στις ΗΠΑ. Ο Thomas M. Disch, ο John Sladek, ο Harvey Jacobs, ο Harlan Ellison και άλλοι δημοσίευσαν μεγάλο μέρος της ποιοτικότερης δουλειάς τους στο NW – και οι οπαδοί του Heinlein μας επιτέθηκαν επειδή «καταστρέφαμε» την επιστημονική φαντασία. Το είδος αυτό [ΣτΜ το είδος που έγραφε ο Heinlein] μπορεί ένα είναι φαντασία, αλλά παρουσιάζονταν ως «λογοτεχνία ιδεών», και αυτό, υποστηρίζαμε, πως δεν ήταν – εκτός και το Τα Πράσινα Μπερέ (The Green Berets, 1968) ήταν μια βαθιά φιλοσοφική ταινία.

Ένα άλλο παράδειγμα: το 1967 η Judith Merril, ιδρυτικό μέλος των Συγγραφέων Επιστημονικής Φαντασίας Αμερικής ( The Science Fiction Writers of America, SFWA), μια πρώην τροτσκίστρια που έγινε φιλελεύθερη, πρότεινε «αυτός ο Οργανισμός έπρεπε να αγοράσει διαφημιστικό χώρο στα περιοδικά ΕΦ και να καταδικάσει το πόλεμο στο Βιετνάμ». Ήμουν εκεί όταν προτάθηκε αυτό. Ένας μεγάλος αριθμός μελών συμφώνησαν με προθυμία – ανάμεσα τους τα μέλη από την Αγγλία όπως εγώ, ο John Brunner, ο Brian Aldiss, ο Robert Silverbergκαι ο Harry Harrison ήταν σύμφωνοι, όπως ήταν ο Harlan Ellison, ο James Blish και για να είμαστε δίκαιοι και ο Frank Herbert και ο Larry Niven. Εξίσου πολλοί όμως εξοργίστηκαν στην ιδέα, λέγοντας πως η SFWA «δεν πρέπει να μπλέκεται στη πολιτική». Εντάξει είπε η Merril, τότε ας λέει «Τα παρακάτω μέλη της SFWA καταδικάζουν την Αμερικάνικη ανάμειξη στο Βιετνάμ κλπ». στο τέλος τα περιοδικά ΕΦ είχαν δυο διαφημίσεις – μία κατά του πολέμου και μια υπέρ της Αμερικάνικης εμπλοκής. Αυτοί που ήταν υπέρ της ανάμειξης περιλάμβαναν τον Poul Anderson, τον Robert Heinlein, την Ann MaCaffrey, τον Daniel F. Galouye, τον Keith Laumer καο πολλούς άλλους δημοφιλείς συγγραφείς ΕΦ, όπως και αυτοί που ήταν κατά του πολέμου. Το ενδιαφέρον σημείο ήταν πως την εποχή εκείνη, πολλοί από τους υπέρ της ανάμειξης των ΗΠΑ ήταν (και είναι ακόμη) οι πιο δημοφιλείς συγγραφείς ΕΦ στον αγγλόφωνο κόσμο, πόσο μάλλον την Ιαπωνία, τη Σοβιετική Ένωση, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία και την Ισπανία, που μεγάλο μέρος των αναγνωστών ΕΦ θεωρούν τον εαυτό τους επαναστάτες. Ένας, δυο από αυτούς τους συγγραφείς (Βρετανοί και Αμερικανοί) είναι αγαπημένοι μου φίλοι που είναι σε προσωπικό επίπεδο ευγενικοί και γενναίοι άνθρωποι σημαντικής ακεραιότητας – αλλά οι πολιτικές τους θέσεις (αν και φυσικά όχι πάντοτε, οι πράξεις τους) γυρίζουν το στομάχι! Οι περισσότεροι άνθρωποι πρέπει να κρίνονται από τις πράξεις τους και όχι από τα λόγια τους, που συχνά είναι σε αντιδιαστολή μεταξύ τους.. οι συγγραφείς, όταν γράφουν, μπορούν να κριθούν μόνο από την ουσία της δουλειάς τους. Η πλειοψηφία των συγγραφέων ΕΦ που είναι δημοφιλείς μεταξύ των ριζοσπαστών είναι ως τον τελευταίο/α άνδρα και γυναίκα είναι σε γενικές γραμμές κρυπτοφασίστες. Υπάρχει ο Lovecraft, ο μισογύνης ρατσιστής, υπάρχει ο Heinlein, ο απολυταρχικός μιλιταριστής, υπάρχει η Ayn Rand, η φανατική αντίπαλος του συνδικαλισμού και της αριστεράς, που, όπως πολλοί αντιδραστικοί πριν από αυτήν, βλέπει τα προβλήματα του κόσμου ως αποτυχία των καπιταλιστών να αναλάβουν τις ευθύνες της «καλής ηγεσίας», υπάρχει ο Tolkien και αυτή η ομάδα μεσοαστών χριστιανών που εξυμνούν συνεχώς τις αστικές αρετές και των οποίων οι κακοί είναι πρόχειρα μεταμφιεσμένοι ακτιβιστές της εργατικής τάξης – ο φόβος για τη μάζα εισχωρεί στα βουκολικά ρομάντζα τους. Για όλους αυτούς και άλλους πολλούς η εργατική τάξη είναι ένα ανόητο κτήνος που πρέπει να ελεγχθεί αλλιώς θα καταστρέψει το κόσμο (δηλ. την αστική ασφάλεια) – η απάντηση είναι πάντοτε ηγεσία, «ευπρέπεια», πατερναλισμός (ο Heinlein επιμένει ιδιαίτερα σε αυτό), χριστιανικές αρχές…

Τι κοινό μπορεί να έχουν αυτά τα πράγματα με επαναστάτες οποιασδήποτε τάσης; Η εύκολη απάντηση είναι, ίσως, ο Ρομαντισμός. Η διαχωριστική γραμμή μεταξύ το δεξιό Ρομαντισμό (ναζιστικά σύμβολα και μύθος κλπ.) και τον αριστερό Ρομαντισμό (επαναστατικό ιππικό κλπ.) δεν είναι πάντα εύκολο να καθοριστεί. Μια ξεσηκωτική εικόνα είναι πάντα μια ξεσηκωτική εικόνα και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να δημιουργήσει κάθε είδους αταβιστικό ή νηπιακό συναίσθημα μέσα μας. Η ουτοπική ή «εξειδικευμένη» φαντασία επικαλείται αυτά τα συναισθήματα. Δεν μας κάνει κακό να το σκάμε που και που αλλά μπορεί να είναι επικίνδυνο να μπερδεύουμε την απλοϊκή φαντασία με την πραγματικότητα και αυτό, φυσικά, είναι που κάνει η προπαγάνδα.

Ο ληστής ήρωας – ο αδικημένος επαναστάτης –γίνεται τόσο συχνά ο πολιτικός τύραννος, και πάντοτε μένουμε άναυδοι! Τέτοιες φιγούρες κάνουν επίκληση στους ανώριμους εαυτούς μας – αυτό που είναι κακό γύρω από αυτούς στη πραγματική ζωή είναι πως είναι συνήθως ανώριμοι, δίχως αυτοσυγκράτηση, επιβιώνοντας συχνά με τη «γοητεία» τους. Η φαντασία τους επιτρέπει να παραμείνουν, όπως ο Ζορό ή ο Ρομπέν των Δασών, αιώνια χαρισματικοί. Στην πραγματικότητα γίνονται νευρικοί, ανώριμοι, βασίζονται σε ένα μείγμα απειλών και παρακάλια αυτολύπησης, όπως κάθε μωρό. Αυτές είναι πολύ συχνά οι επαναστατικές φιγούρες πάνω στις οποίες εναποθέτουμε τις ελπίδες μας, στους οποίους κάποιες φορές αφιερώνουμε τις ζωές μας και που μερικές φορές προσπαθούμε να γίνουμε, επειδή δεν καταφέρνουμε να διαχωρίσουμε το πραγματικό γεγονός από την φαντασία. Στην πραγματικότητα πολύ συχνά είναι οι μικροκαμωμένοι, φανατικοί άνθρωποι με παρουσιαστικό και ύφος νευρωτικού λογιστή που έρχονται στην εξουσία ενώ οι πραγματικοί ήρωες, αν είναι τυχεροί, πεθαίνουν δοξασμένα, αφήνοντάς μας να ανακαλύψουμε πως ενώ τους ακολουθούσαμε, τους αντιγράφαμε, ένας νέος Τσάρος έβαλε τον εαυτό του σε θέση εξουσίας και ο Τρόμος επέστρεψε ενώ χρησιμοποιούσαμε όλη μας την ενέργεια για να ζήσουμε ένα ρομαντικό ψέμα. Οι ήρωες μας προδίδουν. Με το να τους έχουμε στη πραγματική ζωή, προδίδουμε τους εαυτούς μας. Οι ήρωες του Heinlein και της Ayn Rand είναι πάντοτε ικανοί, πάντοτε σωστοί: είναι προφήτες και προστάτες, μαγικοί γονείς (αρκεί να υπακούμε τους κανόνες τους). Είναι προετοιμασμένοι να αποδεχτούν τις ευθύνες που προτιμούμε να μην κουβαλάμε. Είναι «ηγέτες». Η παραδοσιακή ΕΦ είναι ηρωική φαντασία σε μαζική κλίμακα, μόνο όμως όταν παρουσιάζεται σαν λογοτεχνία ιδεών που γίνεται εντελώς κακόβουλη. Στην πιο εντυπωσιακή εκδοχή μας δίνει τον Charles Manson ή την Σαϊεντολογία (επινοήθηκε από το συγγραφέα ΕΦ Ron Hubbard και είναι ένα απολυταρχικό σύστημα που ανταγωνίζεται αυτό του Πάπα). Το να απολαμβάνεις είναι ένα πράγμα. Το να ισχυρίζεσαι πως είναι «επαναστατικό» είναι εντελώς διαφορετικό. Συνήθως είναι κοινότοπη, συνήθως είναι κακογραμμένη, οι χαρακτήρες είναι γρίφοι, η προπαγάνδα της είναι απλοϊκοί και συντηρητική – το καλό παραδοσιακό όπιο που είναι ίσως σχεδιασμένο για να αντιμετωπίσει τον πιθανό επαναστάτη.

Σε ένα συγγραφέα σαν τον Lovecraft ένας τρόμο για το σεξ συχνά συνδυάζεται (ή συγχέεται) με ένα τρόμο για τις μάζες, το «άσχημο» πλήθος. Αυτό όμως είναι τόσο συχνό σε τόση φαντασία «τρόμου» που μετά βίας είναι άξιο συζήτησης. Ο Lovecraft είναι νοσηρός. Το έργο του ισοδυναμεί με τον αρνητικό ρομαντισμό που βρίσκεται σε αρκετή από τη ναζιστική τέχνη. Ήταν ένας μπερδεμένος αντισημίτης και μισάνθρωπος, ένας υπέρμαχος ανορθολογιστικών ιδεών γύρω από το φυλετικό «ένστικτο» που έχει πολλά κοινά με το Mein Kampf. Ένας αφοσιωμένος υποστηρικτής του Αρυανισμού, ένας μισογύνης, κατέληξε να παντρευτεί μια Εβραία (που μπορεί να είναι ή να μην είναι ένα σημάδι ελπίδας – δεν έχουμε τη δική της οπτική στο θέμα), ο Lovecraft μας ασκεί γοητεία όταν οι ίδιοι αισθανόμαστε μακάβριοι. Πέρα από το προσβλητικά κακό γράψιμό και μια επακόλουθη ανικανότητα να περιγράψει τους τρόμους του (αφήνοντάς μας να κάνουμε τη δουλειά – το μυστικό της επιτυχίας του – όλοι μας είμαστε καλύτεροι συγγραφείς από αυτόν!) σπάνια είναι τόσο τρομακτικός, κατά συνέπεια, όπως και οι περισσότεροι άλλοι ιδιαίτερα δημοφιλείς συγγραφείς των οποίων οι ανησυχίες δεν αφορούν «φλύαρα Όντα» αλλά εξιδανικευμένες εκδοχές της κοινωνίας. Δεν είναι τόσο μεγάλη η απόσταση, για παράδειγμα από το Farnham’s Freehold στο Lebensraum (Ζωτικό Χώρο) του Hitler.

Παραδέχομαι πως δεν ακολουθώ μια σωστά δομημένη ακολουθία επιχειρημάτων. Επιχειρηματολογώ με την υπόθεση πως οι αναγνώστες μου είναι τουλάχιστον γνώστες κάποιων από τα βιβλία και των συγγραφέων που αναφέρω. Επιτίθομαι σε αυτά τα βιβλία γιατί είναι αγαπημένα αναγνώσματα πολλών ριζοσπαστών. Επιτίθομαι στα βιβλία όχι για την επιφανειακή τους εμμονή με ήμι-μεσαιωνικά κοινωνικά συστήματα (τύπου Frank Herbert). Η φαντασία για βασιλιάδες και βασίλισσες δεν είναι απαραίτητα περισσότερο φιλομοναρχική φαντασία από ότι η φαντασία για αναρχικούς είναι ελευθεριακή φαντασία. Ως συγγραφέας παρήγαγα πολλά μυθιστορήματα φαντασίας που πρωταγωνιστούν κυρίως βασιλιάδες και βασίλισσες, λόρδοι και κυρίες – παρόλα αυτά είμαι φανατικός αντιμοναρχικός. Το Catch 22 δεν μου έδωσε ποτέ την εντύπωση πως είναι υπέρ του μιλιταρισμού. Και επειδή πολλοί από τους ήρωες του Heinlein είναι στρατιώτες ή πρώην στρατιώτες δεν υποθέτω αυτόματα πως για αυτό είναι υπέρ του πολέμου. Εξαρτάται από το πως χρησιμοποιείς τέτοιους χαρακτήρες σε μια ιστορία και τι, σε τελική ανάλυση, λες.

Ο Jules Verne Στην Μαγγελανία έβαλε μερικά πολύ αξιόλογα συναισθήματα στο στόμα του αναρχικού Kaw-djer και οι καλύτεροι χαρακτήρες του, όπως ο Κάπτεν Νέμο, είναι πικρόχολοι «επαναστάτες» που αποσύρθηκαν από τη κοινωνία. Ακόμη και οι ιπτάμενοι αναρχικοί στο The Angel Of Revolution έχουν να που κάτι για αυτούς, για όλο τον εγγενή απολυταρχισμό τους, αλλά ουσιαστικά είναι ρομαντικοί «παράνομοι» και οι απόψεις που εκφράζουν δεν είναι καλλιεργημένες ακόμη και με τα σταθμά του 1890.

Ο H.G. Wells δεν ήταν περισσότερο ο «πατέρας της επιστημονικής φαντασίας από τον Jules Verne. Κληρονόμησε μια παράδοση που πήγαινε πίσω περίπου τριάντα σαράντα χρόνια στο είδος που ο ίδιος χρησιμοποίησε και μερικούς αιώνες με τη μορφή ουτοπικού μυθιστορήματος. Αυτό όμως που ήταν ασυνήθιστο για τον Wells, είναι ήταν ένας από τους πρώτους ριζοσπάστες της εποχής του που πήρε τις παγίδες του επιστημονικού ρομαντισμού και τις συνδύασε με ισχυρές και αφηγηματικές εικόνες για να δημιουργήσει ηρωικές αλληγορίες όπως Η Μηχανή του Χρόνου ή Ο Αόρατος Άνθρωπος. Ο Wells δεν έβαλε τους ήρωες του να μιλάνε για το σοσιαλισμό. Έδειξε τα αποτελέσματα του καπιταλισμού, του απολυταρχισμού, της προκατάληψης και άλλων κακών γιατί ήταν πολύ καλύτερος συγγραφέας από τους περισσότερους που είχαν γράψει ΕΦ πριν ή μετά από τη στιγμή που εξέφρασε την άποψη του με ιδιαίτερη σαφήνεια. Ο Morris ήταν μακροσκελής και οπισθοδρομικός. Ο Wells πήρε τις τεχνικές του Kipling και διακήρυξε τον δικού του τύπου σοσιαλισμό. Μέχρι τον Wells – οι πιο ταλαντούχοι, πρωτότυποι και έξυπνοι συγγραφείς του είδους – σχεδόν όλη η ΕΦ είχε αφιερωθεί στο να επιτίθεται στην «παρακμή» και την στρατιωτική ανετοιμότητα, απαιτώντας από τους ηγέτες να υιοθετήσουν μια σκληρότερη ηθική γραμμή και τους στρατούς μας να επανεξοπλιστούν και να αποκτήσουν καλύτερους αξιωματικούς. Σε γενικές γραμμές αυτός ήταν ο τόνος της ΕΦ που ακολούθησε τον Wells, από τα αποτελεσματικά αλλά αντιδραστικά With the Night Mail και As Easy as ABC (πατερναλιστικοί ιπτάμενοι ελεγκτές των οποίων οι ακτίνες ηρεμούν τον «όχλο») του Kipling ως τις ιστορίες των John Buchan, Michael Arlen, William Le Quex, E. Phillips Oppenheim και εκατοντάδων άλλων που ακολουθούσαν τον Kipling στο να μας προειδοποιούν για τους κινδύνους του σοσιαλισμού, των μεικτών γάμων, του ελεύθερου έρωτα, των αναρχικών συνομωσιών, των σιωνιστικών σκευωριών, του κίτρινου κινδύνου και ούτω καθ’ εξής. Ακόμη και ο Jack London που δεν ήταν αυτό που κάποιος θα έλεγε περισσότερο ελευθεριακός από τον Wells, όταν έπαιξε με τις ιδέες του για ένα σώμα ελίτ «σαμουράι» που στην ουσία δεν διέφεραν πολύ από το πως τα μέλη Σοβιετικού Κομμουνιστικού Κόμματος έβλεπαν τους εαυτούς τους, ή περιγράφονταν στην επίσημη λογοτεχνία και προπαγάνδα. Η ημιθρησκευτική φύση της ΕΦ (την οποία περιγράφω σε μια συλλογή διηγημάτων ΕΦ που γράφηκαν πριν τον 1ο ΠΠ, Before Armageddon) παράγονταν πάνω στα πλήρως ημιθρησκευτικά υποκατάστατα (μια ποικιλία αυταρχικών σοσιαλιστικών και φασιστικών θεωριών). Μερικοί επιτέθηκαν στις θεωρίες των αναδυόμενων δικτατόρων (το Swastika Night, του 1937 από τον Murray Constantine, έμοιαζε να πιστεύει πως ο χριστιανισμός θα γκρέμιζε το Hitler αλλά πέρα από αυτό είναι ιδιαίτερα διορατική προβολή του ναζισμού αρκετές εκατοντάδες χρόνια στο μέλλον). Σε γενικές γραμμές ο κόσμος που είχαμε στα 1930 ήταν ο κόσμος που οι συγγραφείς ΕΦ ήλπιζαν πως θα είχαμε – «ισχυροί ηγέτες» που επανακαθορίζουν έθνη. Η πραγματικότητα αυτών των ηγετών-ηρώων δεν ήταν φυσικά εντελώς αυτό που είχαν οραματιστεί – οι συγκεντρώσεις στη Νυρεμβέργη και η Ισχύς Μέσα από τη Χαρά, ίσως – αλλά η Νύχτα των Κρυστάλλων και οι θάλαμοι αερίων έμοιαζαν λίγο υπερβολικά.

Τουλάχιστον τα αμερικάνικα περιοδικά φαντασίας όπως το Amazing Stories και το Thrilling Wonder Stories δεν, σε γενικές γραμμές, μας πρόσφεραν υψηλού κύρους «ηγεσία»: απλά μόνο το παλιό καλό μείγμα εγγενούς φυλετισμού/μιλιταρισμού/εθνικισμού/πατερναλισμού μεταφερμένα μερικές εκατοντάδες χρόνια στο μέλλον ή μερικά εκατομμύρια έτη φωτός στο διάστημα (ο E.E. Smith παραμένει ως αυτή τη μέρα ένας από τους πιο δημοφιλείς συγγραφείς εκείνης της εποχής). Ο John W. Campbell, που στα τέλη της δεκαετίας του 1930 ανέλαβε το Astounding Science Fiction Stories και δημιούργησε αυτό που πολλοί πιστεύουν ήταν μια μεγάλη επανάσταση στην εξέλιξη της ΕΦ, ήταν ο βασικός δημιουργός της σχολής γνωστής στους φανατικούς ως «Χρυσή Εποχή» της ΕΦ και γράφτηκε από ανθρώπους όπως ο Heinlein, ο Asimov και ο A.E. van Vogt φανατικοί πατερναλιστές ως το τελευταίο, φανατικοί αντισοσιαλιστές, των οποίων τα έργα αντικατόπτριζαν τον βαθιά ριζωμένο συντηρητισμό των αναγνωστών τους, που έβλεπαν τη μπολσεβίκικη απειλή σε κάθε συνδικαλιστική συνάντηση. Πίστευαν, από κοινού με τους απανταχού απολυτάρχες, πως οι επαναστάτες ήθελαν να καταλάβουν την παλιά εξουσία, να μετατρέψουν το κόσμο σε μια ομοιόμορφη μάζα «εργατών» με τους ίδιους (τους επαναστάτες) ως κομισάριους. Μας πρόσφεραν τέτοια οράματα, όταν προσπαθούσαν να κάνουν οποιαδήποτε πολιτική συζήτηση. Ήταν τόσο αριστεροί όσο ο The National Enquirer και η The Saturday Evening Post (όπου οι ιστορίες τους σποραδικά εμφανίζονταν). Ήταν ξενοφοβικοί, ψωνισμένοι και σίγουροι πως το καπιταλιστικό σύστημα θα άνθιζε σε ολόκληρο το σύμπαν, αν και ήταν, φυσικά, εναντίον των δικτατόρων και το χειρότερο είδος εκμεταλλευτών (όχι πλέον Εβραίοι αλλά συχνά ακόμη ήταν «ξένοι» [ΣτΜ στο αγγλικό κείμενο παίζει με την διπλή έννοια της λέξης alien ξένος και εξωγήινος]). Ο σκληροτράχηλος ατομισμός ήταν η πιο εκλεπτυσμένη πολιτική ιδέα που μπορούσαν να διαχειριστούν – στην παράδοση της φτηνής φαντασίας, ο Κώδικας της Άγριας Δύσης έγινε ο Κώδικας της Μεθορίου του Διαστήματος, και που ο κυβερνήτης διαστημοπλοίου έκανε αυτό που ο κυβερνήτης διαστημοπλοίου έπρεπε να κάνει…

Ο πόλεμος βοήθησε. Πρόσφερε χαρακτήρες ηρώων και μια καλή δόση τεχνολογικών όρων που μοιάζουν εξουσιαστικοί και που μπορούν να χρησιμοποιηθούν εξίσου και στον επιστημονικό πόλεμο και στα κοινωνικά προβλήματα και ακούγονται καθησυχαστικά «ειδικά». Πράγματι, πολύ συχνά αποδεικνύεται πως η ΕΦ πρόσφερε μεγάλο μέρος του λεξιλογίου και της ατμόσφαιρας του Αμερικάνικου στρατού και της διαστημικής τεχνολογίας (μια μηχανή τύπου «Waldo» είναι παρμένη κατευθείαν από μια ιστορία του Heinlein). Το Astounding γέμισε με έξυπνους κοντοκουρεμένους ικανούς τύπους που μασούσαν καπνό (όπως η εικόνα που είχε ο Campbell για τον εαυτό του). Ο Campbell όμως και οι συγγραφείς του (και θεωρούσαν τους εαυτούς τους κάτι σαν κοινή ομάδα) δεν παρήγαγαν western. Ισχυρίζονταν πως παρήγαγαν λογοτεχνία ιδεών. Αυτοί οι ικανοί τύποι πρότειναν πως έπρεπε να λειτουργεί ο κόσμος. Ως τις αρχές της δεκαετίας του 1950 το Astounding είχε μετατραπεί με κάθε μέτρο σε ένα κρυπτοφασιστικό, βαθιά οπισθοδρομικό περιοδικό που προσποιούνταν πως ήταν διανοούμενο και πρόσφερε στα ιδεαλιστικά παιδιά μια «εναλλακτική» που φυσικά μόνο τέτοια δεν ήταν. Στη διάρκεια της δεκαετίας του 1950 ο Campbell χρησιμοποίησε όλο το περιοδικό του ως προπαγάνδα για τις ιδέες που προωθούσε στα editorial του. Οι συγγραφείς του ήταν γενικά ενθουσιασμένοι. Εκείνοι που δεν απομακρύνθηκαν από αυτόν, ενοχλημένοι από την όλο και πιο μεσσιανική του προδιάθεση (o Alfred Bester μας δίνει μια καλή μαρτυρία για αυτό). Στο πέρασμα του χρόνου ο Campbell υποστήριξε την μυστικιστική, ημιεπιστημονική Σαϊεντολογία (που αρχικά προτάθηκε από έναν από τους σταθερούς του συγγραφείς L. Ron Hubbard και βγήκε για πρώτη φορά στο Astounding ως «Διανετική: Η Νέα Επιστήμη του Μυαλού»), μια μηχανή αέναης κίνησης γνωστή ως «Κινητήρας Ντιν» (Dean Drive), μια σειρά από σχέδια που θα εξασφάλιζαν πως δε θα γινόταν «κατάχρηση» των αυτοκινητόδρομων, και δεκάδες άλλα μισοτελειωμένες ιδέες, όλα σε ένα πλαίσιο ψυχροπολεμικής σκέψης. Όταν ήρθε επίσης αντιμέτωπος με τις ταραχές στο Γουάτς στα μέσα της δεκαετίας του 1960, με σοβαρότητα είπε και συνέχισε να λέει πως υπάρχουν «φυσικοί» σκλάβοι που ήταν δυστυχισμένοι αν ελευθερωθούν. Βρεθήκαμε στο ίδιο πάνελ το 1965, καθώς υποστήριζε πως η εργάτρια μέλισσα πεθαίνει από θλίψη όταν δεν μπορεί να δουλέψει, πως οι μουζίκοι όταν ελευθερώθηκαν πήγαν στους αφέντες τους και ζήτησαν να σκλαβωθούν ξανά, πως τα ιδανικά των αντίθετων με τη δουλεία που πολέμησαν στον Αμερικάνικο Εμφύλιο ήταν απλά εκφράσεις των συμφερόντων τους και πως οι μαύροι ήταν «εναντίον» της χειραφέτησης, που ήταν ουσιώδες στο γιατί επιδίδονταν σε ταραχές «δίχως ηγέτες» στα προάστια του Λος Άντζελες! Ήμουν άφωνος (στην πραγματικότητα είπα τέσσερεις φράσεις συνολικά – «επιστημονική φαντασία» – «ψυχολογία» – «Ιησούς Χριστός!» – πριν καταρρεύσω), αφήνοντας τον John Brunner να διαλύσει με ευκολία τα επιχειρήματα του Campbell, που ανάγκασε τον αρχισυντάκτη να επικαλείται το θεό προς στήριξη των απόψεων του – μια εμπειρία μάλλον πιο έντονη για εμένα από το να βλέπω το Doctor Stranglove στο κινηματογράφο.

Το Starship Troopers (που εκδόθηκε σε συνέχειες στο Astounding όπως και το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς του Heinlein ως τις αρχές του ’60) ήταν μάλλον η τελευταία ξεκάθαρα ΕΦ σειρά του Heinlein πριν ξεκινήσει τα «σοβαρά» του βιβλία όπως το Farnham’s Freehold και το Ξένος σε Ξένη Χώρα –παίρνοντας τους απλοϊκότερους χαρακτήρες του είδους και δημιουργώντας μερικούς από τους πιο γελοία απίθανους ανθρώπους που εμφανίστηκαν ποτέ σε τυπωμένη μορφή. Στο Starship Troopers συναντάμε έναν ελαφρώς ατίθασο νεοσύλλεκτο που σταδιακά μαθαίνει πως οι πόλεμοι είναι αναπόφευκτοι, πως ο στρατός έχει πάντα δίκιο, πως το καθήκον του είναι να υπακούει τους κανόνες και να προστατεύει την ανθρώπινη φυλή από την εξωγήινη απειλή. Είναι ένα αυθεντικά διεφθαρμένο πέρασμα από το Κίπλινγκ και θέτει το μοτίβο τις πιο φιλόδοξα πατερναλιστικές, ξενοφοβικές (αλλά εξίσου συναισθηματικές) ιστορίες του Heinlein, για τις οποίες για μένα έγινε σταθερά όλο και πιο αστείος μέχρι που συνειδητοποίησα με κάποια έκπληξη πως οι άνθρωποι τις έπαιρναν εξίσου σοβαρά όπως είχαν πάρει ας πούμε το Ο Άτλας Επαναστάτησε μια γενιά πριν – κατά εκατοντάδες χιλιάδες! Ότι η μεσαία Αμερική μπορούσε να θεωρεί τέτοια πράγματα «ριζοσπαστικά» ήταν αρκετά εύκολο να γίνει κατανοητό. Ανακάλυπτα συνεχώς πως οι υποστηρικτές της οργάνωσης The Angry Brigade ήταν ενθουσιασμένοι με τον Heinlein, πως οι άνθρωποι με τους οποίους πίστευα πως μοιραζόμουν τις ίδιες ελευθεριακές αρχές ξεσηκώνονταν με κάθε πατερναλιστικό, μπουρζουά συγγραφέα που με είχε κάνει να ανατριχιάσω με τρόμο! Ακόμα δε μπορώ να το καταλάβω εντελώς. Σίγουρα δε μπορώ να αμφισβητήσω την αγνότητα της ιδεολογίας τους. Πως όμως μπορεί να εξισωθεί με το θαυμασμό για συγγραφείς όπως ο Tolkien και ο Heinlein; Η ουσία μπορεί να βρίσκεται στην ασάφεια της αφήγησης, που επιτρέπει ελεύθερη ερμηνεία, μπορεί επίσης οι γρίφοι που χρησιμοποιούν αντί για χαρακτήρες είναι ικανοί να προσφέρουν ένα εντελώς διαφορετικό νόημα σε συγκεκριμένους αναγνώστες. Για εμένα, η αφελής και εμβληματική ανάγνωση της κοινωνίας που κάνουν είναι θεμελιωδώς μισάνθρωπη και κατά συνέπεια αντιελευθεριακή. Είμαστε αντιμέτωποι, για ακόμη μια φορά, με ημι-θρησκεία, που μας παρουσιάζεται ως ριζοσπαστισμός. Στην καλύτερη είναι η φιλοσοφία των western εφαρμοσμένη στα πολύπλοκα κοινωνικά προβλήματα του εικοστού αιώνα – είναι ριγκανισμός, είναι ο John Wayne στο Big John MacLean και στα Πράσινα Μπερέ, είναι ο George Wallace και ο Joe McCarthy – είναι πιο εκλεπτυσμένη στον William F. Buckley Jr., που ήδη είναι πολύ πιο καλλιεργημένος από τον Heinlein, αλλά παραμένει αρκετά απλοϊκός.

Ο σκληροτράχηλος ατομισμός πάει επίσης χέρι με χέρι με βαθιά πίστη στο πατερναλισμό – αν και ένα ανεκτικό και κάπως απόμακρο πατερναλισμό – και πολλοί κατά τα άλλα εύστροφοι ελευθεριακοί μοιάζουν να μη βλέπουν τίποτα στην ηθική ενός western του John Wayne που να έρχεται σε σύγκρουση με τις απόψεις τους. Ο πατερναλισμός του Heinlein στη καρδιά του είναι ίδιος με αυτό του Wayne. Σε τελική ανάλυση είναι ένα είδος εύπεπτου μιλιταρισμού που προτιμά ο βετεράνος επαγγελματίας στρατιώτης – η ιεραρχία της διοίκησης είναι περίπλοκη – και πολλές ευθύνες ενηλίκων μπορούν αφεθούν στην ιεραρχία αυτή για όσο χαλαροί κανόνες, αλλά αυστηρά εφαρμοζόμενοι, κανόνες από «τα πάνω» ακολουθούνται. Ο Heinlein είναι ο Άνθρωπος του Eisenhower και οι απόψεις του μου φαίνονται πιο επιζήμιες από τον συνηθισμένο παιδιάστικο πίσω-στη-γη χριστιανικό κομμουνισμό, με το μυστικισμό του και το μίσος του για τη τεχνολογία. Το να είσαι αναρχικός φυσικά σημαίνει να απορρίπτεις την εξουσία αλλά και να αποδέχεσαι τον αυτοπειθαρχία και ευθύνη προς τη κοινότητα. Το να είσαι σκληροτράχηλος ατομιστής σύμφωνα με το Heinlein και άλλους είναι να είσαι για πάντα ένα παιδί που πρέπει να υπακούει, η γοητεία και η γαλιφιά είναι ανεκτή από κάποια καλοήθη, πάνσοφη πατρική φιγούρα: ο Rooster Coburn που σέρνει τα πόδια του μπροστά από ένα δικαστή που σέβεται για το αξίωμα του (αλλά όχι απαραίτητα τον ίδιο) στο Αληθινό Θράσος.

Αναρχικός δεν είναι ένα άγριο ανεξέλεγκτο παιδί, αλλά ένας ώριμος, ρεαλιστής ενήλικας που θέτει ο ίδιος νόμους στον εαυτό του και τους τροποποιεί ανάλογα με την εμπειρία τα ζωής, με μια ερμηνεία του κόσμου. Ένας «επαναστάτης» δεν χρησιμοποιεί την «επαναστατική γοητεία» για να κατευνάσει την εξουσία (το οποίο κάνουν οι επαναστάτες ήρωες σε όλες αυτές τις τυπικές ιστορίες). Πάντα υπάρχει η καταθλιπτική στιγμή που ο Ρομπέν των Δασών βγάζει το καπέλο με σεβασμό μπροστά στο Βασιλιά Ριχάρδο, έχοντας κοπανήσει τον αντίπαλο βασιλιά. Αυτού του είδους εγγενούς πατερναλισμού είναι καθαρά εμφανής στην δημοφιλή σήμερα σειρά Star Wars, που επίσης παρουσιάζει ένα ανησυχητικό ανορθολογισμό στην ημιθρησκευτική «Δύναμη» που συνδέει τους Ιππότες Jedi (γυρίσαμε πίσω στους γουελσιανούς «Σαμουράι» ξανά;), και από την ισχύ της αντλούν εξουσία, σαν κάποια ιερή αδελφότητα, μια ομάδα Ναϊτών Ιπποτών. Το Star Wars είναι απόλυτο παράδειγμα του είδους (στο ότι είναι σύνοψη ιδεών άλλων ανθρώπων) στην γενική του δομή – σχεδόν παιδιά, πολεμούν για μια πατερναλιστική εξουσία, κερδίζουν στο τέλος και στέκονται περήφανοι μπροστά από τη πριγκίπισσα ενώ μετάλλια κρέμονται από τους λαιμούς τους.

Το Star Wars κουβαλάει τα πατερναλιστικά μηνύματα όλων σχεδόν των τυπικών περιπετειών φαντασίας (ας μην έρθει ποτέ η Δύναμη στο κατώφλι σας στις τρεις τα ξημερώματα) και έχει όλους τους σωστούς χαρακτήρες. Ανυψώνει το «ένστικτο» πάνω από τη λογική (θεμελιώδες χαρακτηριστικό του ναζιστικού δόγματος) και προωθεί ένα είδος συναισθηματικού ρομαντισμού που ασκεί έλξη στους νέους και τους ιδεαλιστές, ενώ προστατεύει τους υπάρχοντες θεσμούς. Είναι η ουσία ενός είδους που συνεχίζει να προωθεί συγκεκριμένες έμφυτες ιδέες ακόμη και αν ο συγγραφέας δεν το συνειδητοποιεί. Στην περίπτωση αυτή και το κοινό επίσης, μοιάζει να μην τις συνειδητοποιεί αρκετά συχνά.

Ήταν ο Alfred Bester που με πρωτοτράβηξε στην επιστημονική φαντασία. Είχα διαβάσει λίγη λογοτεχνία φαντασίας και Edgar Rice Burroughs πριν από αυτό, αλλά σκέφτηκα πως αν το The Stars My Destination (επίσης γνωστό ως Tiger! Tiger!) ήταν ΕΦ, τότε αυτή ήταν λογοτεχνία για εμένα. Μου πήρε μερικά χρόνια για να καταλάβω πως ο Bester ήταν μια από τις ελάχιστες εξαιρέσεις. Στο τέλος του The Stars My Destination ο αυτοδίδακτος, από την εργατική τάξη, «βρωμιάρης του διαστήματος», Gully Foyle, έχει στη κατοχή του μια ουσία γνωστή ως PyrE, ικανή να εκραγεί με τη σκέψη και μάλλον ικανή να καταστρέψει τουλάχιστον το ηλιακό σύστημα. Η πλοκή στρέφεται γύρω από τις προσπάθειες διάφορων ισχυρών ανθρώπων να πάρουν στα χέρια τους την ουσία. Ο Foyle την έχει. Ηθικά επιχειρήματα ή ισχυρές πεποιθήσεις έρχονται μπροστά του για να τον κάνουν να παραδώσει την PyrE σε μια «υπεύθυνη» αρχή. Στο τέλος σκορπίζει την ουσία στον «όχλο» του ηλιακού συστήματος. Εδώ είναι, λέει, είναι δική σας. Είναι το πεπρωμένο σας. Κάντε την ότι νομίζετε.

Αυτό είναι ένα από τα πολύ λίγα, ελάχιστα «ελευθεριακά» μυθιστορήματα ΕΦ που διάβασα ποτέ. Αν δεν την είχα διαβάσει, αμφιβάλω πολύ αν είχα διαβάσει άλλη ΕΦ. Είναι μια υπέροχη περιπέτεια. Έχει ένα ήρωα που εξελίσσεται από ένα εντελώς ανήξερο, αγράμματο βοηθό σε ένα διαστημόπλοιο σε ένα έξυπνο και ώριμο άτομο που παίρνει εκδίκηση απέναντι πρώτα από εκείνους που τον έβλαψαν και στη συνέχεια αποκτά σταδιακά αυτό που μπορείς να πεις «πολιτική συνείδηση». Δε ξέρω κανένα άλλο βιβλίο το οποίο να συνδυάζει τόσο σχολαστικά ρομαντισμό με ιδεαλισμό σχεδόν εντελώς αποδεκτό από εμένα. Είναι μάλλον σημαντικό ότι είναι μικρή επιτυχία σε σύγκριση ας πούμε με το Ξένος σε Ξένη Χώρα.

Αφήνοντας στην άκρη το πολύ αξιόλογο, αλλά για εμένα πολύ δημοσιογραφικό Ο Αναρχικός των Δυο Κόσμων της U.K. Le Guin, είναι πολύ δύσκολο για εμένα να βρω πολλά άλλα παραδείγματα βιβλίων ΕΦ τα οποία, κατά κάποιο τρόπο, να προωθούν «ελευθεριακές» ιδέες. Ο M. John Harrison είναι αναρχικός. Τα βιβλία του είναι γεμάτα από αναρχικούς – μερικοί από αυτούς πολύ παράξενοι όπως οι αναρχικοί αισθητιστές του The Centauri Device. Όπως είναι τυπικό για τη σχολή του NW θα μπορούσε να περιγραφεί σαν υπαρξιστής αναρχικός. Υπάρχει ο Brian Aldiss με το όραμα του Barefoot in the Head μιας Ευρώπης «βομβαρδισμένης» με LSD σχεδόν εντελώς απελευθερωμένη και αναπτύσσοντας παράξενα νέα έθιμα. Υπάρχει ο J.G. Ballard και οι «τερματικές ειρωνείες» όπως το The Atrocity Exhibition και το Crash και ούτω καθ’ εξής, τα οποία έχουν φέρει την κατηγορία του «νιχιλιστή» εναντίον του. Υπάρχει το εκπληκτικό The Female Man της Joanna Russ. Τόση λίγη ΕΦ έχει θεμελιώδεις ανθρωπιστικές αξίες, πόσο μάλλον «ελευθεριακά» ιδανικά, που είναι δύσκολο για κάποιον να βρει παραδείγματα. Το δικό μου γούστο, υποθέτω, έρχεται μερικές φορές σε αντίθεση με τις πολιτικές μου απόψεις. Θαυμάζω τον Barrington J. Bayley, του οποίου οι ιστορίες είναι συχνά εξαιρετικά αφηρημένες. Ένα από τα πιο ευχάριστα βιβλία του που εκδόθηκε πρόσφατα είναι το The Soul of the Robot που συζητά τη φύση της ταυτότητας του ατόμου. Ο Charles L. Harness είναι ένας ακόμη αγαπημένος μου. Το The Rose, συγκεκριμένα, δεν έχει τις απλοποιήσεις του μεγαλύτερου όγκου της ΕΦ, και ο The Paradox Man με την αντίληψη του για την αίσθηση του Χρόνου, τον διαρρήκτη ήρωα του, τις ειρωνικές του αναφορές στην Αμερικάνικη Αυτοκρατορία, είναι ιδιαίτερα διασκεδαστικό επίσης τρέφω συμπάθεια για τον C.M. Kornbluth που στο μυαλό μου είχε μια μεγαλύτερη πολιτική συνείδηση από ότι επέτρεπε στον εαυτό του, ώστε μερικές φορές οι ιστορίες του να είναι μπερδεμένες καθώς προσπαθούσε να συμπτύξει ιδέες της μέσης Αμερικής με τον δικό του ριζοσπαστισμό. Μια από τις αγαπημένες μου (αν και δομικά αδύναμη) είναι το The Syndic (για μια κοινωνία όπου μια καλοήθης μαφία είναι ύψιστης σημασίας). Ο Fritz Leiber είναι μάλλον ο καλύτερος από τους παλιότερους Αμερικάνους συγγραφείς ΕΦ για το στυλ του, την ευστροφία του και τον ανθρωπισμό του, όπως επίσης για την διαρκή περιφρόνηση του για τον απολυταρχισμό. Το Gather, Darkness είναι ένα από τα καλύτερα βιβλία ΕΦ που συσχετίζει την πολιτική με την θρησκευτική εξουσία (επίσης είχε εκδοθεί σε συνέχειες στο Astounding στη διάρκεια της δεκαετίας του 1940). Ο John Brunner, στιχουργός του ύμνου του CND (Campaign for Nuclear Disarmament), «H–Bomb’s Thunder», συχνά γράφει από ξεκάθαρα σοσιαλιστική οπτική. Ο Harlan Ellison, που για ένα διάστημα είχε σχέσεις με μια συμμορία των δρόμων της Νέας Υόρκης και που έχει συνδεθεί με το ριζοσπαστικό κίνημα των ΗΠΑ για χρόνια, γράφει πολλές σύντομες ιστορίες των οποίων οι ήρωες δεν έχουν οποιουδήποτε συναλλαγή με κάθε μορφής εξουσία, αν και οι συμβιβασμοί του είδους μπαίνουν στη μέση των ουσιωδών μηνυμάτων των ιστοριών του. Αυτό ισχύει για το μεγαλύτερο μέρος της ΕΦ. Τα καλύτερα έργα του Ellison είναι γραμμένα εκτός πλαισίου ΕΦ. Philip K. Dick, John Sladek, Thomas M.Disch, Joanna Russ…

Για εμένα ένα από τα καλύτερα παραδείγματα φανταστικής λογοτεχνίας που άκουσα στην Αγγλία μετά το πόλεμο είναι το The Exploits of Engelbrecht του Maurice Richardson, γραμμένο τη δεκαετία του 1940 και επανεκδόθηκε πρόσφατα από τον John Conquest (διαθέσιμο από τον ίδιο μέσω του Compendium Books). Αυτά τα «Chronicles of the Surrealist Sportsman’s Cub» είναι υπέροχα λακωνικά κομμάτια, συγκεντρώνοντας περισσότερη αυθεντική καινοτομία σε λιγότερες λέξεις από οποιονδήποτε συγγραφέα μπορώ να σκεφτώ. Για μένα επισκιάζουν, σχεδόν οτιδήποτε τους μοιάζει έστω και ελάχιστα, συμπεριλαμβανομένων των ιστοριών του Borges και άλλων δημοφιλών συγγραφέων φαντασίας. Ο Richardson περνά από τη μια ιδέα στην άλλη γρήγορα, χρησιμοποιώντας μια υπέροχα πειθαρχημένη γλώσσα. Έχει το πλεονέκτημα πως είναι σπουδαίος είρωνας και αυτό το βρίσκω πιο αποδεκτό. Τέτοιο στιλ μπορεί να γίνει ένα από τα πιο αποτελεσματικά όπλα στο λογοτεχνικό οπλοστάσιο και συχνά με εκπλήσσει πόσο έξυπνα ο Kipling επηρέασε γενιές συγγραφέων με το να μεταμφιέζει τις απολυταρχικές του απόψεις με αυτή την υπέροχη, στεγνή , αμυδρά ειρωνική γλώσσα. Πολλοί συγγραφείς, όχι απαραίτητα των ίδιων απόψεων του Kipling, την χρησιμοποιούν από τότε. Βρίσκουμε μια εκφυλισμένη εκδοχή της στα δεξιά θρίλερ και μυθιστορήματα ΕΦ της εποχής μας. Είναι μάλλον αυτός ο «τόνος» (που χρησιμοποιείται για να δείξει την βασική σεμνότητα και κοινή λογική του συγγραφέα) που οδηγεί πολλούς ανθρώπους να αποδεχτούν ιδέες που, αν δίνονταν διαφορετικά, θα τους προκαλούσαν αηδία. Παρόλα αυτά ο Heinlein ή ο Tolkien δεν έχουν κανένα ίχνος αυτοσαρκασμού. Είναι οι αστικοί Τόρηδες της φύσης. Θα βάλουν το χέρι τους γύρω από το λαιμό σου και θα σου πουν πως οι ιδέες τους είναι πολύ ριζοσπαστικές επίσης, αλήθεια, πως στα νιάτα τους ήταν πυροφάγοι, πως υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι να πετύχεις κοινωνική αλλαγή, πως πρέπει να είσαι ρεαλιστής και πραγματιστής. Την επόμενη φορά που πιάσεις στα χέρια σου ένα βιβλίο του Heinlein σκέψου τον συγγραφέα σαν κάποιον που μοιάζει με το Στρατηγό Eisenhower ή, αν αυτή η εικόνα δεν σας είναι αρκετά οικεία, με κάποιο τύπο στις αρχές της μέσης ηλικίας, καλοστεκούμενο με ένα μαλακό τρόπο, με γκρίζους κροτάφους, μπλε γραβάτα, σοβαρό κουστούμι με γιλέκο, να σου λέει με τεράστιο χαμόγελο πως η Margaret Thatcher νοιάζεται για το άτομο και τις ευκαιρίες πάνω από όλα, με το ίδιο πάθος όσο και εσύ με το τρόπο της. Και μετά ίσως πάρεις μια ιδέα για το τι είσαι έτοιμος να διαβάσεις.

Κείμενο: Michael Moorcock, Anarchist Review #4, 1978

Μετάφραση: Δημήτρης Πλαστήρας

ΠΗΓΗ

Κοινοποίηση άρθρου: