https://ikariologos.gr/oroi-xrisis/
Ένας βάνδαλος πουρές αρκεί για να αλλάξει το κλίμα;

Ένας βάνδαλος πουρές αρκεί για να αλλάξει το κλίμα;

Τον τελευταίο καιρό έχει εμφανιστεί ένα είδος ακτιβισμού για το περιβάλλον, στόχος του οποίου είναι ο «βανδαλισμός» διάσημων έργων τέχνης. Η βάση των συγκεκριμένων δράσεων προφανώς είναι η πρόκληση, μιας και οι επιθέσεις στους πίνακες ζωγραφικής είναι μικρής κλίμακας, με αποτέλεσμα ο «βανδαλισμός» να περιορίζεται στα προστατευτικά τους τζάμια και στα κάδρα. Είναι προφανές, πως μια επίθεση με μπογιές, για παράδειγμα σε ένα εργοστάσιο παραγωγής πλαστικού, θα ήταν μια πράξη σχεδόν ως μη γενομένη, αλλά αν οι μπογιές πέσουν σε κάτι αντικειμενικά όμορφο και σύμβολο του ωραίου, τότε η πράξη θα διαδοθεί μαζί με τα προπαγανδιστικά μηνύματα που την συνοδεύουν. Η αρχή έγινε στις 29 Μαΐου με το γιαούρτωμα της Μόνα Λίζα, ακολούθησαν μετά από μήνες ο βανδαλισμός με τοματόσουπα στα «ηλιοτρόπια» του Βαν Γκογκ, το λέρωμα με πουρέ του πίνακα «Les Meules» του Μονέ και στην περίεργη κίνηση άνδρα να κολλήσει με κόλα το κεφάλι του σε πίνακα του Johannes Vermeer, «Το κορίτσι με το μαργαριταρένιο σκουλαρίκι» στο μουσείο Mauritshuis, στην Χάγη της Ολλανδίας. Βέβαια, όλα τα παραπάνω έργα ήταν προστατευμένα με τζάμι, όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, οπότε ο «βανδαλισμός» ήταν σε όλες τις περιπτώσεις περισσότερο μια συμβολική κίνηση παρά μια βάνδαλη καταστροφική πράξη.

Η ομάδα Last Generation, η οποία ανέλαβε την ευθύνη του βανδαλισμού στον πίνακα «Les Meules» του Μονέ, ανέφερε για την πράξη της πως: «Ο Μονέ αγάπησε τη φύση και αποτύπωσε τη μοναδική και εύθραυστη ομορφιά της στα έργα του. Πώς μπορεί να φοβούνται περισσότερο μήπως καταστραφεί ένας από τους πίνακες που αποτυπώνουν την πραγματικότητα παρά ο ίδιος μας ο κόσμος, τον οποίο θαύμαζε τόσο πολύ ο Μονέ;» Από την μεριά μας, θα συμφωνήσουμε και θα εξελίξουμε την παραπάνω θέση, λέγοντας πως όντως η φύση που έχει αποτυπωθεί από τόσους καλλιτέχνες χάνεται με γοργούς ρυθμούς και σε λίγο καιρό θα υπάρχει μόνο σε μουσεία, σε εικόνες και βίντεο. Με τον τρόπο αυτό συμβαδίζει με τα παγκοσμιοποιημένα πολιτισμικά δεδομένα που οδηγούν τον άνθρωπο να ζει μέσα από εικόνες, βίντεο και οθόνες, αγνοώντας έναν πραγματικό κόσμο που χάνεται και μέρος του που αγωνίζεται να μείνει ζωντανός. Όταν μια πράξη έχει ουσία, τα μηνύματα της μπορεί να ξεπερνούν ακόμα και το σκεπτικό των εμπνευστών της και ναι, η επίθεση με οποιαδήποτε ένταση, ακόμα και στην τέχνη, από απελευθερωτικής πλευράς μπορεί να είναι θεμιτή και αναγκαία, λαμβάνοντας υπ’ όψιν την ριζική ανατρεπτική αλλαγή που θα πρέπει να γίνει, ώστε ο άνθρωπος να επαναπροσδιορίσει το ωραίο, το ποιοτικό και να ισορροπήσει με την Φύση, να ξαναθυμηθεί πως είναι μέρος της.

Γιατί η Φύση αποτελεί μια ευρύτερη κοινότητα ζωής, στην οποία οι άνθρωποι συμμετέχουν ως μέλη. Οφείλουμε να προσεγγίζουμε την Φύση ως Όλον, ως ζωντανή υπόσταση, και όχι ως δεξαμενή πόρων για ανθρώπινη χρήση και εκμετάλλευση.

Μπορεί για ορισμένους τα παραπάνω να φαίνονται από ανούσια ως ανεπίτρεπτα, αλλά η αλήθεια είναι πως ο βανδαλισμός δεν είναι κάτι νέο, ούτε στην υπόθεση της κοινωνικής διαμαρτυρίας, αλλά ούτε ως εξουσιαστική έκφραση κυριαρχίας και κυρίαρχης κουλτούρας και πολιτισμού έναντι άλλων κουλτούρων και πολιτισμών. Η πρακτική του βανδαλισμού είναι δεδομένη στις κυριαρχικές συγκρούσεις και πολέμους. Οι πρώτοι καταγραμμένοι βανδαλισμοί έγιναν από τους Χετταίους κατά την βασιλεία του Μουταβάλις Β΄ το 1274 π.Χ., όπου βανδαλίστηκαν ναοί των Αιγυπτίων. Το ίδιο έγινε σε ολόκληρη την ιστορία της αρχαιότητας, εξουσίες βανδάλιζαν η μια σύμβολα της άλλης, ως μέρος του κυριαρχικού τους ανταγωνισμού: οι Πέρσες των Αθηναίων, οι Χριστιανοί της αρχαίας πολυθεϊστικής θρησκείας κλπ. Με τον βανδαλισμό, ιερών και συμβόλων, πέραν του ότι επιχειρείται να πληγεί το γόητρο του αντιπάλου, ο επιτιθέμενος στέλνει και ένα μήνυμα αμφισβήτησης των έως εκείνη την στιγμή δεδομένων και κυριαρχίας του αντιπάλου και επιθυμίας καταστροφής όλων εκείνων των συμβόλων, θεών, μνημείων, που πάνω εκεί ο αντίπαλος έχτισε την έως τότε την κυριαρχία του.

Δεν έχει περάσει αρκετός καιρός από τότε που οι τζιχαντζιστές βανδάλιζαν και κατέστρεφαν αρχαίους ναούς και αρχαιολογικούς χώρους, προκαλώντας φρίκη στη Δύση. Οι πράξεις τους εντάσσονταν σε λογικές που αναφέρθηκαν παραπάνω, δείχνοντας έτσι την αποφασιστικότητα τους να εγκαθιδρύσουν τα δικά τους σύμβολα και ιερά, την δική τους εξουσία. Δεν ξεχνάμε, όμως, ότι αυτοί που κόπτονταν για την δράση του Ισλαμικού Κράτους και τις βάνδαλες πράξεις του, εκτός από δημιουργοί του είναι και οι πρώτοι διδάξαντες στα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, της φύσης, των ζώων και της κουλτούρας. Από την Γιουγκοσλαβία μέχρι το Ιράκ και το Αφγανιστάν και από την Λιβύη μέχρι την Αίγυπτο και ολόκληρη την Αφρική, η ιστορία της κυρίαρχης Δύσης σκόρπισε τον θάνατο, εξευτέλισε και βασάνισε, κατέστρεψε και λεηλάτησε παρόμοια μνημεία του κάθε τόπου, που τότε έχυνε κροκοδείλια δάκρυα για να τα χρυσοπουλήσει στις αγορές αρχαιοτήτων και τέχνης όλου του κόσμου. Οι αρχαιότητες της Γιουγκοσλαβίας λεηλατήθηκαν και τα μουσεία του Ιράκ και του Αφγανιστάν πλιατσικολογήθηκαν. Και όλα αυτά στην πρόσφατη ιστορία, γιατί εάν ανατρέξουμε πιο πίσω τότε τα παραδείγματα λεηλασίας θα εκτοξευτούν σε δυσθεώρητα ύψη.

Βέβαια, σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να βάλουμε στην ίδια πλευρά τον βανδαλισμό που προκαλεί η εξουσία κατά την διάρκεια κάποιας ενδοεξουσιαστικής αντιπαράθεσης, πολέμου και «ειρήνης», με τον βανδαλισμό των καταπιεζόμενων στα σύμβολα της εξουσίας. Δεν μπορούμε να βάλουμε στο ίδιο καλάθι την ολοκληρωτικά καταστροφική δύναμη, απέναντι σε μνημεία και σύμβολα που σκοπό έχει την ισοπέδωση, την αλλοτρίωση της μνήμης και των εννοιών και την επιβολή μιας νέας εξουσίας με τους δικούς της συμβολισμούς και πρότυπα, με εκείνη της αυθόρμητης και αντανακλαστικής βέβηλης δράσης των καταπιεζομένων ενάντια σε εξουσιαστικά σύμβολα. Το αν η δύναμη αυτή στην πορεία εκπέσει σε εξουσία και σε εγκαθίδρυση νέων συμβόλων, αυτό είναι κάτι που αφορά την εξέλιξη του χαρακτήρα της πλουραλιστικής απελευθερωτικής δράσης που εκπίπτει σε αμιγώς ανατρεπτική – αντικυβερνητική και στόχο έχει απλά την εναλλαγή της εξουσίας ακόμα και με επαναστατικούς όρους.

Έχει σημασία, λοιπόν, από που ξεκινάει μια βέβηλη – βάνδαλη πράξη και σε δεύτερο επίπεδο τι σκοπό έχει. Εάν αφορμάται μέσα από ένα πεδίο απελευθέρωσης και ανεξουσίας, τότε ο «βανδαλισμός» αποκτά εισαγωγικά και πέραν του ότι είναι προϊόν αντανακλαστικής δράσης απέναντι στην καταπίεση, πολλές φορές εμπεριέχεται στην εξέλιξη της απελευθερωτικής ιδέας σε πράξη. Δηλαδή, εάν το κτήριο της βουλής είναι εμπόδιο στην εξέλιξη μιας εξέγερσης, τότε το κτήριο αναπόφευκτα θα υποστεί ζημιές ή όταν μια εξέγερση δεν απαρτίζεται από σημαίες είναι πιθανόν να καταστραφούν όποιες σημαίες συμβολίζουν τον καταπιεστή ή σημαίνουν κάτι γι’ αυτόν.

Για έναν ντανταϊστή καλλιτέχνη, όπου όλα έπρεπε να ξαναειπωθούν, στην βάση μιας ηθικής ανάγκης και ακατανίκητης θέλησης για την επίτευξη του ηθικού απόλυτου, όπως έλεγε ο Τριστιάν Τζαρά, ο βανδαλισμός ενός έργου του ίσως να αποτελούσε και ολοκλήρωση του και ο καθαρισμός της τοματόσουπας ή του πουρέ να αποτελούσε βανδαλισμό. Με βάση αυτό, μπορούμε να πούμε, πως όντως όλα πρέπει να ξαναειπωθούν, να τολμήσουμε και να αποκαθηλώσουμε τα θέσφατα και τις πεποιθήσεις που με πορεία από έξω προς τα μέσα μας, μας καθηλώνουν δημιουργώντας δεδομένα, σύμβολα και «ιερά» που ούτε είναι δικά μας, ούτε ταιριάζουν στην ελεύθερη φύση μας που την κρατούν παραγκωνισμένη θαυμάζοντας από απόσταση ασφαλείας μια ανάστροφη λάμψη, ξένη και κατασκευασμένη. Αν είναι η τέχνη να πεθάνει και η ενέργεια της να μετουσιωθεί σε ελευθερία, σ’ αυτό που πάντα ήταν, πριν εγκλωβιστεί σε προθήκες, gallery, αγορές και μουσεία, τότε ας γίνει και ας ολοκληρώσει τον σκοπό της.

Ίσως τότε ένας πουρές να μην αρκεί για να αλλάξει το κλίμα…

Ελευθερόκοκκος

Δημοσιεύθηκε στην ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, φ.231, Νοέμβριος 2022

ΠΗΓΗ: anarchypress.wordpress.com 

Κοινοποίηση άρθρου: