https://ikariologos.gr/oroi-xrisis/
Κοινωνίες Μοιράσματος, οι σύγχρονοι απλοί τροφοσυλλέκτες (Μέρος Β΄)

Κοινωνίες Μοιράσματος, οι σύγχρονοι απλοί τροφοσυλλέκτες (Μέρος Β΄)

Τζέημς Γούντμπερν. Εξισωτικές κοινωνίες

Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου το κείμενο του Τζέημς Γούντμπερν με τον άνωθι τίτλο διαπραγματεύεται τις σχέσεις ισότητας μεταξύ των μελών των κυνηγετικών-συλλεκτικών κοινωνιών. «Οι κοινωνίες αυτές οι οποίες διαθέτουν οικονομίες βασισμένες στην άμεση παρά στη μακροπρόθεσμη απόδοση, είναι διεκδικητικά εξισωτικές. Η ισότητα γίνεται πράξη μέσα από την άμεση πρόσβαση όλων στους φυσικούς πόρους… στα μέσα καταναγκασμού και τις δυνατότητες μετακίνησης που περιορίζουν την επιβολή ελέγχου μέσα από διαδικασίες που εμποδίζουν την αποταμίευση και συσσώρευση και επιβάλλουν το μοίρασμα, μέσα από μηχανισμούς που επιτρέπουν την κυκλοφορία των αγαθών χωρίς να εξαρτούν τον έναν από τον άλλο. Οι κυνηγοί συλλέκτες συστηματικά απαγκιστρώνονται από την ιδιοκτησία και κατ’ επέκταση από τη δυνατότητα της ιδιοκτησίας να εγκαθιδρύει σχέσεις εξάρτησης».

Όπως σημειώνει ο Γούντμπερν επέλεξε τη χρήση του όρου «εξισωτικές» για να περιγράψει τις κοινωνίες σχετικής ισότητας, επειδή η υπάρχουσα «ισότητα» δεν είναι ουδέτερη, δεν είναι δηλαδή η απλή απουσία ανισότητας ή ιεραρχίας, αλλά αποτελεί αντικείμενο θετικής διεκδίκησης.

Ο θεσμός της ηγεσίας, με τη μορφή που τον γνωρίζουμε σήμερα δεν υφίσταται διότι είτε δεν υπάρχει καθόλου είτε τελεί υπό ασφυκτικά σύνθετο καθεστώς περιορισμών, προκειμένου να εμποδιστεί η τυχόν άσκηση εξουσίας, κύρους ή πλούτου. Στη μελέτη της φυλής Χάτζα διαπιστώθηκε, ότι κάποιος καταυλισμός ενδεχομένως να ονοματοδοτείται από κάποιο πρόσωπο συνήθως άνδρα που τυγχάνει να είναι ευρύτερα γνωστός. Αυτό όμως δεν υποδηλώνει ότι ο συγκεκριμένος άνδρας ενεργεί ως ηγέτης ή ως εκπρόσωπος του καταυλισμού. Παρόμοια και στη φυλή !Κουνγκ διαπιστώθηκε ότι μπορεί μερικοί άνθρωποι να μιλούν περισσότερο από τους άλλους και να εισακούγονται, αλλά η άποψη τους δεν έχει μεγαλύτερη βαρύτητα από των υπολοίπων. Απεναντίας εάν κάποιος !Κουνγκ έχει πάθος με την εξουσία ή τα πλούτη αποκλείεται από την «ηγεσία».

Φυσικά η παράθεση παραδειγμάτων και μελετών μέσα από τις τροφοσυλλεκτικές κοινωνίες και κατ’ επέκταση του υπάρχοντος βιβλίου δεν έχει ως σκοπό την «επιστροφή», την «αντιγραφή» ή την επιτήδευση των πρωτόγονων κοινωνιών, αλλά την καταγραφή κοινωνιών που παρουσιάζουν εκείνα τα θετικά στοιχεία, -όπως ισότητα, αλληλεγγύη- ως αποτέλεσμα της ακρατικής τους δομής. Άλλωστε ο άνθρωπος και οι κοινωνίες λειτουργούν υπό μια διαρκή και δυναμική κίνηση, που μεταβάλλεται, μετασχηματίζεται και επανανοηματοδοτείται. Υπό αυτό το πρίσμα θεωρούμε τουλάχιστον άστοχη την επιμονή κριτικής στο επίμετρο της έκδοσης από τον μεταφραστή και αυτό διότι οι αιτιάσεις της κριτικής εδράζονται στη βάση της πολιτικής που σίγουρα δεν αποτελεί θέσφατο. Μιας πολιτικής και ενός πολιτικού πολιτισμού που τοποθετείται στην δημοκρατική αρχαιοελληνική εκδοχή της, που «η δημόσια πολιτική έχει να κάνει με τη συλλογική αυτοκυβέρνηση μέσω της ενδυνάμωσης των απλών ανθρώπων και όχι με την καθοδήγηση της κοινωνίας από καλοκάγαθους ηγέτες». Είναι πράγματι αντιφατικό, στις πολυάριθμες και περιεκτικές σελίδες του βιβλίου να παρουσιάζονται αναλυτικά όλα τα στοιχεία των τροφοσυλλεκτικών κοινωνιών-όπως μοίρασμα, καθημερινότητα, σχέσεις έμφυλες και άλλες, συνήθειες κλπ- και να γίνεται αντιπαραβολή αυτών των κοινωνιών με τις αρχαιοελληνικές εκδοχές της διαφημιζόμενης ισονομίας και ισότητας με τους χιλιάδες δούλους, τις περιθωριοποιημένες γυναίκες, τους δεύτερης κατηγορίας μέτοικους, όπου η παρουσία ηγετών με εξουσία και οι διαιρέσεις ήταν όχι μόνο υπαρκτές αλλά κυρίαρχες. Όροι όπως «συλλογική αυτοκυβέρνηση», «δημόσια πολιτική» όσο αρεστοί και προταγματικοί αν φαντάζουν για ορισμένους, δεν ανταποκρίνονται ούτε σε ιστορικά γεγονότα ούτε και στις επιδιώξεις μας. Η άμεση δημοκρατία μπορεί να ήταν καλύτερη από τα πολιτεύματα που αντικατέστησε και παρέδωσε,(όπως η αστική δημοκρατία του 19ου αι. ήταν καλύτερη της φεουδαρχίας) αλλά σε καμία περίπτωση δεν ήταν μια κοινωνία μεταξύ ίσων.

Άλλωστε αυτές οι βελτιώσεις εντός του συστήματος, γιατί ακριβώς αυτό το εποχικό ρόλο έπαιξε η άμεση δημοκρατία της αρχαίας Αθήνας, περισσότερο εξυπηρετούν και ενδυναμώνουν την εξουσία παρά την ελευθερία των ανθρώπων. Και αν ο Καστοριάδης αντιστεκόταν στην «δημοκρατικότητα» των αποφάσεων των ακρατικών κοινωνιών, υπάρχουν τα συμβούλια των Ιροκέζων και των φυλών της Λατ. Αμερικής που η οργάνωση τους ήταν βασισμένη στη κοινή συμφωνία και η εξουσία θεωρούνταν απειλή για την ίδια τους την ύπαρξη (βλ: ενδεικτικά μελέτες των Kλαστρ, Μως, Γκρέμπερ).

Μήπως, τελικά, η «ηλεκτρονική διακυβέρνηση» του Γιωργάκη Παπανδρέου αποτυπώνει την άμεση δημοκρατία του 5ου αιώνα;

Αναρχικός Πυρήνας Χαλκίδας

Από την ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, φ. 90, Ιανουάριος 2010

ΠΗΓΗ

Κοινοποίηση άρθρου: