Το Δόγμα Τρούμαν, όπως διαγγέλθηκε στο Αμερικανικό Κογκρέσο τον Μάρτιο του 1947, αποτέλεσε την απαρχή του Ψυχρού Πολέμου και εφαρμόστηκε αρχικά στον Ελληνικό Εμφύλιο Πόλεμο. Οι ΗΠΑ, συνεπείς στη συνέχιση της επικυριαρχίας τους στη Λατινική Αμερική, θεώρησαν το Δόγμα Τρούμαν επέκταση του Δόγματος Μονρό αιτιολογώντας την πολιτική που θα ασκούσαν τα επόμενα χρόνια. Σύμφωνα με την ρητορική τους θα προσέφεραν βοήθεια σε κάθε χώρα που απειλείτο από την εξάπλωση του κομμουνισμού. Το Δόγμα Τρούμαν αποτέλεσε τη βάση για τις επεμβάσεις στην Κορέα και στο Βιετνάμ, καθώς ο περιορισμός του “ζωτικού χώρου” της Σοβιετικής Ένωσης έγινε πρώτη προτεραιότητα. Μπροστά στην κομμουνιστική απειλή κάθε καθεστώς που ήταν έτοιμο να εναντιωθεί θα λάμβανε την αμέριστη στήριξη των ΗΠΑ, ανεξάρτητα από το πόσο διεφθαρμένο ή καταπιεστικό ήταν.
Η αμερικανική ήπειρος θεωρήθηκε μέρος του “ελεύθερου κόσμου” και η νεοσύστατη CIA, μετά από την εμπλοκή της στον Ελληνικό Εμφύλιο, έπιασε δουλειά και στον υπόλοιπο κόσμο. Οι ΗΠΑ σύναψαν την Αμερικανική Συνθήκη Αμοιβαίας Συνδρομής, γνωστής και ως Συνθήκης του Ρίο, το Σεπτέμβρη του 1947, σύμφωνα με την οποία μια επίθεση εναντίον ενός κράτους θεωρείται επίθεση εναντίον όλων. Οι ΗΠΑ θα ερμηνεύσουν τα επόμενα χρόνια τη Συνθήκη αυτή κατά το δοκούν. Ο αποκλεισμός της Κούβας μετά την άνοδο του Κάστρο στην εξουσία και η υποστήριξη της Μεγάλης Βρετανίας στον πόλεμο των Φώκλαντ εναντίον της Αργεντινής, έχοντας συμπαραστάτες τη Χιλή και την Κολομβία, είναι δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα.
Τα στρατιωτικά πραξικοπήματα ήταν συχνά σε χώρες της αμερικανικής ηπείρου ακόμα και κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Μετά τον πόλεμο η ανατροπή κυβερνήσεων και η εγκαθίδρυση στρατιωτικής χούντας με την υποστήριξη ή την ανοχή των ΗΠΑ θα ξεκινήσει με την Βενεζουέλα το ’48, και θα συνεχιστεί με τη Βολιβία το ’51, την Κούβα το ’52, τη Γουατεμάλα το ’54, την Αργεντινή το ’55, την Κολομβία το ’57 και την Βενεζουέλα το ’58. Η πλέον μακρόχρονη δικτατορική κυβέρνηση ήταν εκείνη που προέκυψε το 1954 στην Παραγουάη. Ο Αλφρέδο Στρέσνερ, με την αμέριστη στήριξη των ΗΠΑ θα κυβερνήσει μέχρι και το 1989 σχηματίζοντας μία από τις πιο αυταρχικές κυβερνήσεις της Λατινικής Αμερικής.
Η επανάσταση στην Κούβα το 1959 με την ανατροπή της κυβέρνησης Μπατίστα από τον Φιντέλ Κάστρο θα θορυβήσει τις ΗΠΑ που θα βρεθούν σε μία πρωτόγνωρη κατάσταση, καθώς για πρώτη φορά μια κυβέρνηση προβαίνει σε ενέργειες που θίγουν άμεσα τα οικονομικά συμφέροντα τους. Τα αντίμετρα των ΗΠΑ σπρώχνουν την Κούβα όλο και περισσότερο σε συνεργασία με τη Σοβιετική Ένωση. Οι ήττες διαδέχονται η μία την άλλη, ενώ η ενορχηστρωμένη από την CIA απόπειρα ανακατάληψης της εξουσίας καταλήγει στο φιάσκο της Απόβασης του Κόλπου των Χοίρων.
Η ανάγκη αποσταθεροποίησης της κυβέρνησης του Κάστρο θα οδηγήσει στην εκπόνηση του σχεδίου, που έμεινε στην ιστορία ως Επιχείρηση Μονγκούς (Operation Mongoose). Πρόκειται για ένα σχέδιο πολιτικής, ψυχολογικής και στρατιωτικής πίεσης στην Κούβα, που περιλαμβάνει πέρα από την οικονομική ασφυξία, δολιοφθορές και απόπειρες δολοφονιών ηγετικών στελεχών της κυβέρνησης. Η πλευρά των ΗΠΑ παραδέχτηκε ότι κατά την περίοδο 1960-65 έγιναν οκτώ απόπειρες δολοφονίας του Κάστρο. Δεν δίστασαν ακόμα και να ζητήσουν τη βοήθεια της Μαφίας για την αναζήτηση εκτελεστή, ενώ επιστρατεύτηκε ακόμα και ο συγγραφέας Ίαν Φλέμινκ, δημιουργός του Τζέιμς Μποντ, για να προτείνει στον Κένεντυ ευφάνταστους τρόπους εκτέλεσης του Κάστρο. Οι ΗΠΑ δεν φείδονταν εξόδων για να πετύχουν το σκοπό τους. Υπολογίζεται ότι για την Επιχείρηση Μονγκούς, που θεωρητικά διακόπηκε ύστερα από απαίτηση της Σοβιετικής Ένωσης μετά την Κρίση των Πυραύλων στα τέλη του 1962, δαπανούσε 50 εκατομμύρια δολάρια το χρόνο και απασχολούσε 2.500 υπαλλήλους. Αναφορικά με τη χρονική διάρκειά της υπάρχουν εκτιμήσεις ότι συνεχίστηκε ως τα τέλη της δεκαετίας του ‘70 ή ακόμα και μέχρι το 1989.
Η παραμονή του Κάστρο στην εξουσία ήταν ένας διαρκής πονοκέφαλος για τις ΗΠΑ. Η υποστήριξη της Κούβας σε κάθε αριστερή ομάδα που αναδυόταν στις χώρες της Λατινικής Αμερικής θα περιέπλεκε στο εξής τις παρεμβάσεις τους. Χαρακτηριστική ήταν η περίπτωση της Βενεζουέλας, όπου το ΚΚ επιχείρησε χωρίς επιτυχία την ανατροπή της κυβέρνησης του Μπετανκούρ το 1962 με τη στήριξη σε τεχνογνωσία από την Κούβα. Η CIA θα αναλάμβανε στο εξής πιο ενεργό ρόλο, υποκινώντας ή ενθαρρύνοντας στρατιωτικά καθεστώτα και εμφύλιες συρράξεις στην αμερικανική ήπειρο με σκοπό την αποτροπή της ανόδου στην εξουσία κυβερνήσεων που θα έθιγαν την οικονομική κυριαρχία και την πολιτική επιβολή, ενώ θα προχωρούσε και στην εκπαίδευση στρατιωτικών ή παραστρατιωτικών ομάδων στην αντιμετώπιση του Ανταρτοπόλεμου. Η απάντηση σε κάθε κίνημα ήταν πλέον πιο σκληρή, με πολύ μεγάλο κόστος σε ανθρώπινες ζωές, επιτείνοντας την ανθρώπινη δυστυχία σε ολόκληρη την ήπειρο.
Η δεκαετία του ’60 σημαδεύτηκε και από την δικτατορία που οργανώθηκε από τη CIA στη Βραζιλία το 1964, με την ανατροπή του Ζοάο Γκουλάρντ και την ανάληψη της εξουσίας από τον στρατό. Η στήριξη των ΗΠΑ στο νέο καθεστώς ήταν απροκάλυπτη, ενώ το ίδιο σε αντάλλαγμα προχώρησε σε κυριολεκτικό ξεπούλημα της βιομηχανίας και των πόρων της χώρας. Στα περισσότερα από είκοσι χρόνια που διήρκησε η χούντα, τα ανθρώπινα δικαιώματα παραβιάζονταν συστηματικά, με τους βασανιστές του καθεστώτος να δοκιμάζουν κάθε εξελιγμένη τεχνική βασανισμού καθ’ υπόδειξη της CIA. Ο συνολικός αριθμός των εκτελεσμένων ή εξαφανισμένων εκτιμάται σε αρκετές εκατοντάδες, ενώ περισσότεροι από 50.000 άνθρωποι οδηγήθηκαν στη φυλακή και 10.000 άτομα εξορίστηκαν από τη χώρα. Από το 1964 έως το 1985, πέντε στρατιωτικοί διατέλεσαν πρόεδροι της Βραζιλίας. Η αντίσταση ξεκίνησε τους πρώτους μήνες φτάνοντας στην κορύφωσή της με τις απαγωγές του Πρέσβη των ΗΠΑ το 1969, και της Δυτικής Γερμανίας το 1970. Οι ανελέητες διώξεις όμως πέτυχαν να φιμώσουν κάθε αντίσταση συντελώντας στην μακροημέρευση της χούντας.
Από τις σκληρότερες περιόδους για τους λαούς της Λατινικής Αμερικής ήταν η δεκαετία του 1970. Η δικτατορία του Πινοσέτ στην Χιλή, με την ανατροπή του Αλιέντε το 1973, είναι ίσως η πιο γνωστή λόγω της πρωτοφανούς σκληρότητας του καθεστώτος απέναντι στους αντιφρονούντες καθώς και της καταστροφικής για το λαό εφαρμογής των νεοφιλελεύθερων οικονομικών πολιτικών της Σχολής του Σικάγο. Την ίδια περίοδο έχουμε χούντες, πέρα από την Βραζιλία και την Παραγουάη, στη Βολιβία του Στρατηγού Ούγκο Μπανζέρ από το 1971, στην Ουρουγουάη τον Χουάν Μπορνταμπέρυ από το 1973, στην Αργεντινή τον Βιντέλα το 1976. Την εποχή εκείνη ανατέλλει το άστρο του βραβευμένου με το Νόμπελ Ειρήνης, Χένρι Κίσινγκερ. Ήταν ο άνθρωπος που ενορχήστρωσε πολιτικά τα αναδυόμενα απολυταρχικά καθεστώτα μαζί με τα ήδη υπάρχοντα σε μία επιχείρηση με σκοπό τον απόλυτο έλεγχο του Νότιου Κώνου της αμερικανικής ηπείρου, γνωστή ως Επιχείρηση Κόνδωρ.
*Στη φωτογραφία σκίτσο του Βραζιλιάνου σκιτσογράφου Κάρλος Λατούφ