Ο αρχικός ενθουσιασμός για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και την ικανότητά τους να συνδέουν τους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο αλλά και να εμπνέουν τον ακτιβισμό “από τα κάτω” – έδωσε τη θέση του στους φόβους ότι μας κάνουν πιο καταθλιπτικούς και περισσότερο πολιτικά πολωμένους.
Ωστόσο, ισχύει κάτι τέτοιο;
Σε μια από τις μεγαλύτερες έρευνες για τις ευρύτερες κοινωνικές επιπτώσεις του Facebook, οικονομολόγοι του Stanford εξέτασαν τις κοινές υποθέσεις σχετικά με την πλατφόρμα και την επίδρασή της στα άτομα.
Μεταξύ άλλων, τα στοιχεία της έρευνας έδειξαν ότι το Facebook κάνει τους χρήστες να αισθάνονται λιγότερο ευτυχισμένοι και πιο αγχωμένοι.
Επίσης, οι ερευνητές μελέτησαν την επίδραση της πλατφόρμας κοινωνικής δικτύωσης στην δημοκρατία, αναφέροντας ότι το Facebook ενισχύει τις πολιτικές διαιρέσεις των χρηστών.
Την έρευνα, που είναι η μεγαλύτερη και πληρέστερη του είδους, συνυπογράφει ο Matthew Gentzkow, καθηγητής Οικονομικών και συνεργάτης του Ερευνητικού Ινστιτούτου Οικονομικής Πολιτικής του Πανεπιστημίου του Stanford.
Μικρές, αλλά σημαντικές, επιπτώσεις
Ο Gentzkow και οι υπόλοιποι ερευνητές – οι υποψήφιοι διδάκτορες Stanford Luca Braghieri και Sarah Eichmeyer και ο οικονομολόγος του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης Hunt Allcott – μελέτησαν περίπου 2.850 χρήστες του Facebook στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Βασική προϋπόθεση συμμετοχής στην έρευνα ήταν οι συμμετέχοντες να χρησιμοποιούν το Facebook για περισσότερα από 15 λεπτά την ημέρα.
Οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν μια ποικιλία παραμέτρων, συμπεριλαμβανομένων των καθημερινών μηνυμάτων κειμένου, των ερευνών και των δημόσιων πληροφοριών, για να παρακολουθήσουν τις συμπεριφορές των συμμετεχόντων.
Οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν εκτενή ερωτηματολόγια σχετικά με την καθημερινή ρουτίνα τους, τη γενικότερη νοοτροπία τους και τις πολιτικές απόψεις τους.
Οι ερευνητές παρακολουθούσαν τους λογαριασμούς των συμμετεχόντων στο Facebook, ώστε να ελέγχουν αν τους είχαν ενεργοποιήσει, ενώ τους έστελναν μηνύματα στο κινητό για να αξιολογήσουν τη διάθεσή τους.
Μετά από ένα μήνα οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν νέα ερωτηματολόγια, με τα οποία αξιολογήθηκαν οι αλλαγές στην διάθεσή τους, στην πολιτική γνώση και στα κομματικά πάθη. Οι μισοί συμμετέχοντες απενεργοποίησαν τους λογαριασμούς τους έναντι οικονομικής αποζημίωσης.
Η ομάδα των ερευνητών ήταν σε θέση να μελετήσει ένα ευρύ φάσμα επιπτώσεων του Facebook στους χρήστες.
Τα ευρήματά τους δείχνουν ότι, κατά μέσο όρο, οι χρήστες που απενεργοποίησαν τον λογαριασμό τους στο Facebook:
– Άρχισαν να ξοδεύουν συνολικά λιγότερο χρόνο online και περισσότερο χρόνο στην ενασχόλησή τους με ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων της πραγματικής ζωής, συμπεριλαμβανομένης της επαφής με φίλους και την οικογένειά τους. Επίσης, δεν αντικατέστησαν το Facebook με άλλη πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης όπως το Twitter.
– Ανέφεραν μικρές αλλά σημαντικές βελτιώσεις στο επίπεδο της ευτυχίας, της ικανοποίησης από την ζωή, της κατάθλιψης και του άγχους.
– Βίωσαν αλλαγές στα επίπεδα της ευτυχίας τους ανεξάρτητα από το αν ήταν ενεργοί ή παθητικοί χρήστες.
– Γνώριζαν λιγότερα σχετικά με τα τρέχοντα γεγονότα και τις πολιτικές εξελίξεις.
– Έγιναν λιγότερο πολιτικά πολωμένοι στις απόψεις τους για διαφορετικά θέματα.
– Σταμάτησαν να περνούν πολλές ώρες στο Facebook μετά το πέρας του πειράματος. Τέσσερις εβδομάδες μετά το τέλος του πειράματος, οι συμμετέχοντες δαπανούσαν 23% λιγότερο χρόνο στην εφαρμογή του Facebook για κινητά τηλέφωνα.
Τα ευρήματα, λέει ο Gentzkow, εγείρουν ορισμένα ερωτήματα σχετικά με τον αντίκτυπο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στη δημοκρατία. Για παράδειγμα, είναι καλύτερα όταν οι άνθρωποι ξέρουν λιγότερα για τα τρέχοντα γεγονότα και είναι λιγότερο πιθανό να έχουν ακραίες πολιτικές απόψεις; Ή είναι καλύτερα για τους ανθρώπους να είναι πιο ενημερωμένοι, αλλά και περισσότερο πολωμένοι στις απόψεις τους;
Ιδιαίτερα εντυπωσιακό, λένε οι ερευνητές, ήταν το γεγονός ότι οι χρήστες δεν φάνηκαν πρόθυμοι να επιστρέψουν στο Facebook μόλις τελείωσε το πείραμα. Μάλιστα, ήταν πιο πιθανό να απεγκαταστήσουν την εφαρμογή Facebook από το τηλέφωνό τους.
Το πιο σημαντικό εύρημα της μελέτης, ωστόσο, είναι ότι η αποχή από το Facebook ενίσχυσε την καλή διάθεση των χρηστών και την ικανοποίησή τους από τη ζωή.