Απεργία καπνεργατών, Θεσσαλονίκη 1936
1931. Αρχές Νοεμβρίου. Απεργία των υποδηματεργατών Αθήνας, Πειραιά, Θεσ/νίκης και άλλων πόλεων που κράτησε 45 μέρες. Κατά τη διάρκεια της απεργίας γίνονται πολλές συγκρούσεις με τη χωροφυλακή και τους απεργοσπάστες, μέχρι και απόπειρες με δυναμίτη κατά των δεύτερων.
1931, 26 Νοεμβρίου. Πειραιάς. Σοβαρά επεισόδια στο λιμάνι μεταξύ, των φορτοεκφορτωτών και της χωροφυλακής με πολλούς τραυματίες. Τις μέρες που ακολουθούν γίνονται πολλές συγκρούσεις και το κράτος αναγκάζεται να υποχωρήσει στα αιτήματά τους.
1931, 4 Δεκεμβρίου. Αθήνα. Η αστυνομία επιχειρεί να μπει στα γραφεία της ομοσπονδίας των αρτεργατών, που βρίσκονταν στην οδό Λυκούργου. Οι αρτεργάτες, που βρίσκονταν μαζεμένοι απ’ έξω, υπερασπίζονται την είσοδο του κτιρίου. Χτυπιούνται άγρια με τους αστυφύλακες, με αποτέλεσμα πολλούς τραυματισμούς και από τις δυο πλευρές.
1935, Αρχές Αυγούστου. Ηράκλειο. Όλοι οι εργάτες της πόλης κατεβαίνουν σε απεργία διαρκείας. Διαδηλώνοντας προς τη νομαρχία δέχονται τα πυρά του στρατού.7 νεκροί και πολλοί τραυματίες είναι ο θλιβερός απολογισμός. Χτυπούν οι καμπάνες. Όλος ο πληθυσμός της πόλης κατεβαίνει στο δρόμο σε παλλαϊκό συλλαλητήριο. Οι απεργοί οπλίζονται με καραμπίνες, τουφέκια, ξύλα κ.ά.. Το κράτος, ανήσυχο για την εξέλιξη των πραγμάτων στέλνει από τα Χανιά μια μεραρχία στρατού, από τον Πειραιά τα αντιτορπιλικά «Σπέτσες» και «Υδρα» και ένα σμήνος βομβαρδιστικών. Η εξέγερση πνίγεται στο αίμα των καταπιεσμένων και γίνονται εκατοντάδες συλλήψεις.
1935, 26 Αυγούστου. Μεσσηνία. Δέκα χιλιάδες σταφιδοπαραγωγοί συγκεντρώνονται στην κεντρική πλατεία της Πύλου. Οι αρχές πυροβολούν, επακολουθεί μάχη και οι ένοπλοι σταφιδοπαραγωγοί γίνονται κύριοι της πόλης. Καταλαμβάνουν το τηλεγραφείο, βάζουν φωτιά στην εφορία, καταστρέφουν τα κτίρια του ΑΣΟ και γκρεμίζουν τις γέφυρες έξω απ’ την πόλη για να εμποδίσουν την άφιξη του στρατού και της αστυνομίας.
Παρόμοια επεισόδια έγιναν στο Ζευγολατιό, στα Φιλιατρά και στη Ζαχάρω, όπου ένοπλο συλλαλητήριο από 6.000 σταφιδοπαραγωγούς σταμάτησε για πάνω από δύο ώρες το τραίνο της Πάτρας. Στους Γαργαλιάνους ένοπλοι σταφιδοπαραγωγοί καταλύουν τις αρχές. Το ίδιο γίνεται και στην Κυπαρισία και σε άλλες πόλεις της Μεσσηνίας. Πολλές φορές οι στρατιώτες αρνούνται να πυροβολήσουν τους εξεγερμένους. Σε πολλές περιπτώσεις όμως τα ένοπλα συλαλλητήρια εξελίσσονται σε πραγματικές μάχες με το στρατό και τη χωροφυλακή. Η εξέγερση κρατά τρεις μέρες. Το κράτος για να την καταστείλει κινητοποίησε δύο μεραρχίες στρατού, ένα αντιτορπιλικό και ισχυρές δυνάμεις χωροφυλακής.
1935, 30 Αυγούστου. Πύργος. Οι σταφιδοπαραγωγοί της Ηλείας με μαύρες σημαίες κατεβαίνουν σε μαζικό συλ-λαλητήριο αλληλεγγύης προς τους σταφιδοπαραγωγούς της Μεσσηνίας. Πάνω από 4.000 αγρότες συγκρούονται έξω από την πόλη με τις δυνάμεις καταστολής (στρατός και χωροφυλακή) που τους έκλειναν το δρόμο και κάνουν κάθοδο στην πόλη.
1935, Αύγουστος. Λευκάδα. 2.000 ένοπλοι συγκρούονται στην πόλη της Λευκάδας κατά μέτωπο με το στρατό και τη χωροφυλακή, όταν προσπάθησαν να τους διαλύσουν το συλλαλητήριο που έκαναν για το «οινικόν» πρόβλημα.
1936. Ενδεικτικό της έντασης του κοινωνικού αγώνα, κατά τη χρονιά του 1936, είναι ότι μόνο στους 4 πρώτους μήνες έχουν ξεσπάσει τουλάχιστον 350 απεργίες σε όλη τη χώρα. Κορυφαία αναδεικνύεται αυτή της 8-11 Μάη στη Θεσ/νίκη. Ο αγώνας ξεκινάει από τους καπνεργάτες στις 29 του Απρίλη. Μέχρι τις 3 του Μάη έχει επεκταθεί στα καπνεργατικά κέντρα. Στις 6 Μάη οι απεργοί καπνεργάτες φτάνουν τις 30.000.
1836, 8 Μαΐου. Θεσσαλονίκη. Μετά από συγκέντρωση, 7.000 απεργοί καπνεργάτες ξεκινούν πορεία προς τη Γενική Διοίκηση Βορείου Ελλάδος. Στην Εγνατία οδό μεγάλες δυνάμεις πεζής και έφιππης χωροφυλακής, στρατός και αντλίες προσπάθησαν να τους εμποδίσουν να προχωρήσουν προς το διοικητήριο. Οι απεργοί σπάνε τη ζώνη. Τότε η χωροφυλακή κάνει γενική επίθεση εναντίον των απεργών και τους χτυπά με λύσσα. Οι απεργοί οπλίζονται με πέτρες και ξύλα και τους αντιστέκονται. Οι δυνάμεις καταστολής πυροβολούν.
Οι διαδηλωτές ορμούν και αφοπλίζουν τους χωροφύλακες, ενώ άλλοι απεργοί, καθώς και γυναικόπαιδα χτυπούν με πέτρες και ξύλα τους αστυνομικούς και απελευθερώνουν τους συλληφθέντες. Από τα παράθυρα και τα πατάρια των μαγαζιών υπάλληλοι και κόσμος ρίχνουν γλάστρες και πέτρες εναντίον των χωροφυλάκων.
Την ίδια ώρα μια μεγάλη ομάδα απεργών και καπνεργατών, τσαγκαράδων, λαστιχάδων κ.ά., διαδηλώνουν στη γωνία των οδών Ερμού και Β. Κων/νου, και συγκρούονται με τη χωροφυλακή με αποτέλεσμα πολλούς τραυματίες. Ταυτόχρονα 2.500 απεργοί υφαντουργοί διαδηλώνουν και προσπαθούν και αυτοί να κατευθυνθούν προς το διοικητήριο. Στη γέφυρα του σταθμού ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις τους φράζουν το δρόμο. Γίνεται σύγκρουση και οι απεργοί κατορθώνουν να περάσουν. Στη Γενική Διοίκηση, που έχει στο μεταξύ καταληφθεί από ισχυρές δυνάμεις στρατού και χωροφυλακής, συγκεντρώνονται μεγάλες ομάδες απεργών και φωνάζουν συνθήματα κατά της αστυνομίας. Διατάσσονται οι φαντάροι να επιτεθούν και αυτοί αρνούνται. Η έφιππη αστυνομία τους επιτίθεται τότε και μετά από λίγο τους διαλύει.
Στο μεταξύ οι συνοικισμοί είναι ανάστατοι. Οι καμπάνες των εκκλησιών χτυπούν και πλήθη κόσμου συρρέουν στο κέντρο, όπου θα γίνει πεδίο μάχης μεταξύ χιλιάδων λαού, που είναι οπλισμένοι από πέτρες ως και ντουφέκια, και τις δυνάμεις στρατού και χωροφυλακής για τρεισήμισι ώρες. Εκατοντάδες είναι οι τραυματίες.
1936, 9 Μαΐου. Θεσσαλονίκη. Γενική απεργία σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη βαρβαρότητα της αστυνομίας. Ο αριθμός των απεργών ξεπερνάει τις 25.000. Η πόλη στρατοκρατείται από στρατό, χωροφυλακή, ιππικό, αντλίες και θωρακισμένα οχήματα. Οι απεργοί συγκεντρώνονται γύρω από τα εργοστάσια, ο κόσμος πλημμυρίζει τους δρόμους. Η χωροφυλακή αρχίζει από το πρωί επιθέσεις κατά των εργατών, προσπαθώντας να τους διαλύσει. Γίνονται συνεχώς συγκρούσεις. Στο καπνομάγαζο της «Αυστροελληνικής Εταιρίας» η αστυνομία επιτίθεται κατά των απεργών. Αλλά, εναντίον των χωροφυλάκων επιτίθενται όχι μόνο οι απεργοί αλλά και όλος ο κόσμος που βρίσκονταν εκεί. Παρόμοια επεισόδια γίνονται και σε άλλα καπνομάγαζα, στο εργοστάσιο Τρίτση και αλλού.
Στις 10 το πρωί πλήθη κόσμου έχουν συγκεντρωθεί κατά μήκος των οδών Εγναντίας, Μ. Αλεξάνδρου και Βενιζέλου. Στις 10.30 περνάει από την οδό Εγνατίας αυτοκίνητο της χωροφυλακής με το οποίο οδηγούνταν στην αστυνομία απεργοί, που είχαν συλληφθεί. Το θέαμα αποτελεί πρόκληση, το πλήθος επιτίθεται και τους απελευθερώνει. Τότε επιτίθεται η έφιππη χωροφυλακή και ο κόσμος αμύνεται με πέτρες και ξύλα. Αποκρούει πέντε επελάσεις. Σε κάποια στιγμή αναγκάζεται να συμπτυχθεί. Οι χωροφύλακες με μανία επιχειρούν να τους διαλύσουν. Από εκείνη τη στιγμή αρχίζει η πραγματική μάχη. 3000 λαού στήνουν οδοφράγματα σε πολλούς δρόμους. Οι χωροφύλακες χτυπούν στο ψαχνό, ο κόσμος αντιστέκεται με ό,τι βρει.
Πέφτουν τέσσερις νεκροί, δεκάδες χιλιάδες αγανακτισμένοι άνθρωποι βγαίνουν στους δρόμους και συγκροτούν τεράστια διαδήλωση με σύνθημα «Θάνατο στους δολοφόνους».
Στη γωνία Αλεξάνδρου και Εγνατίας τους περιμένει μεγάλη δύναμη της χωροφυλακής, ένα τεθωρακισμένο και αστυνομικοί που, όταν τους βλέπουν, ανοίγουν πυρ με αποτέλεσμα 12 νεκρούς και 300 τραυματίες. Στρατιώτες ενώνονται με τους διαδηλωτές (ένας επιλοχίας τραυματίζει σοβαρά έναν ενωμοτάρχη και δύο χωροφύλακες), αρχίζουν πραγματικές μάχες που κρατούν τέσσερις ολόκληρες ώρες με πολλούς τραυματίες.
Στις πέντε το απόγευμα συγκροτείται νέα μεγάλη διαδήλωση από χιλιάδες λαού με κύρια συνθήματα «κάτω οι δολοφόνοι» και «εκδίκηση» που καταστρέφει τα γραφεία των Ελευθεροφρόνων. Στο μεταξύ χιλιάδες κόσμου συγκεντρώνονται στην πλατεία Ελευθερίας και ενώνονται με άλλη μεγάλη διαδήλωση. Οι στρατιωτίκοι περίπολοι ενώνονται μαζί τους. Ο κόσμος πολιορκεί τα αστυνομικά τμήματα και το Διοικητήριο. Ολόκληρη η πόλη ελέγχεται από τον οπλισμένο κόσμο.
1936, 10 Μαΐου. Θεσσαλονίκη. Στην κηδεία των δολοφονηθέντων συμμετέχουν χιλιάδες άνθρωποι με συνθήματα κατά της αστυνομίας και υπέρ της εκδίκησης. Στο δρόμο, στρατιωτικές δυνάμεις, ενώνονται με τον λαό, στρατιώτες φρουρούν τα αστυνομικά τμήματα για να μην λυντσαριστούν οι χωροφύλακες.
Παρ’ όλα αυτά, το πλήθος θα λιθοβολήσει το κτίριο της Ασφάλειας και το Α΄ αστυνομικό τμήμα. Για μια ακόμη μέρα ο λαός κυριαρχεί στους δρόμους. Το ΚΚΕ προσπαθεί με κάθε τρόπο να εκτονώσει την εξέγερση, στο τέλος θα τα καταφέρει, οι εργάτες θα υποχωρήσουν και θα σταματήσουν την απεργία, ο κόσμος θα γυρίσει στα σπίτια του. Τη δράση θα αναλάβει ύστερα ο στρατός… (περικύκλωση των εργατικών συνοικιών, τρομοκρατία, εκατοντάδες συλλήψεις, εξορίες) στους δρόμους της Θεσσαλονίκης εξακολουθούν μικροδιαδηλώσεις και μικροεπεισόδια.
1936, 11 Μαΐου. Κοκκινιά. Εκδηλώσεις συμπαράστασης προς τους νεκρούς της Θεσσαλονίκης και καταγγελίας της κρατικής βίας σε όλη τη χώρα (παλλαϊκές απεργίες στην Καβάλα, Λάρισα, Λαμία, Κιλκίς κ.ά.). Στην Αθήνα γίνονται επεισόδια μεταξύ των απεργών και της αστυνομίας. Η κορυφαία, όμως, εκδήλωση της ημέρας γίνεται στην Κοκκινιά όπου 1.500 εργαζόμενοι συγκεντρώνονται στην πλατεία Βενιζέλου και επιχειρούν πορεία προς τον Πειραιά. Ζώνες αστυνομικών προσπαθούν να τους κλείσουν το δρόμο.
Τότε, οι διαδηλωτές με σύνθημα «Εκδίκηση» επιτίθενται στην αστυνομία. Οι άγριες συγκρούσεις κρατούν πάνω από δυόμιση ώρες και τελικά διασπώνται οι γραμμές των αστυνομικών. Δεκάδες είναι οι τραυματίες εργάτες, ενώ οι δυνάμεις καταστολής έχουν έξι βαριά τραυματισμένους αστυνομικούς και δεκάδες ελαφρότερα.
1936, 12 Μαΐου. Αθήνα και Πειραιάς. Στην Αθήνα γίνονται ογκώδεις διαδηλώσεις που καταλήγουν σε άγριες συγκρούσεις με τις δυνάμεις καταστολής στο κέντρο. Την ίδια μέρα συμπλοκές γίνονται ανάμεσα σε διαδηλωτές και αστυνομικούς, στην πλατεία Κοραή, καθώς επίσης στα Ταμπούρια και τη Δραπετσώνα.
1936, 13 Μαΐου. Αθήνα και Πειραιάς. Εικοσιτετράωρη πανελλαδική απεργία για τα γεγονότα της Θεσ/νίκης. Μεγάλη συγκέντρωση στο Μοναστηράκι, καταστροφές στα απεργοσπαστικά μέσα και εκτεταμένες συμπλοκές με τη χωροφυλακή. Στον Πειραιά γίνονται αγριότατες συγκρούσεις στην πλατεία Ιπποδάμειας και στη γέφυρα Γρανά. Οι διαδηλωτές στήνουν οδοφράγματα και οι συγκρούσεις κρατούν πολλή ώρα.
1936, 2 Ιουνίου. Βόλος. Οι καπνεργάτες κατεβαίνουν σε απεργία συμπαράστασης στους υφαντουργούς και στους μεταλλουργούς. 1.000 περίπου καπνεργάτες έκαναν πορεία προς το καπνεργοστάσιο Ματσάγγου για να βοηθήσουν συναδέλφους τους οποίους είχε κλείσει μέσα ο εργοδότης. Εκεί όμως συνάντησαν όλη τη δύναμη της χωροφυλακής του Βόλου, στην οποία επιτέθηκαν με πέτρες και ξύλα. Οι χωροφυλακές πυροβολούν τραυματίζοντας πολλούς εργάτες. Σε λίγο συγκροτείται μεγάλη διαδήλωση στους δρόμους του Βόλου με μαύρες σημαίες. Όταν οι διαδηλωτές μαθαίνουν ότι ένας από τους τραυματίες υπέκυψε στα τραύματα του, ορμούν σ’ ένα οπλοπωλείο και αρπάζουν όπλα και σφαίρες. Η αστυνομία, μετά από προσπάθειες, θα τους αφοπλίσει.
1936, 24 και 25 Ιουνίου. Πειραιάς. Ο Πειραιάς συγκλονίζεται από τις κινητοποιήσεις που εξελίσσονται σε σποραδικές αλλά άγριες συγκρούσεις με τις δυνάμεις καταστολής.
1936, 25 Ιουνίου. Καβάλα. Η απεργία των καπνεργατών καταλήγει σε συγκρούσεις με τη χωροφυλακή.
Όλο αυτό το διάστημα δεν θα λείψουν και οι περιπτώσεις σαμποτάζ, όπως η καταστροφή φούρνων που εργάζονταν κατά την διάρκεια της απεργίας των αρτοποιών, το σαμποτάζ στην Κοκκινιά στα ηλεκτρικά σύρματα κατά την διάρκεια της απεργίας των ηλεκτροτεχνικών κ.ο.κ.
Στις 4 Αυγούστου του 1936 επιβλήθηκε η δικτατορία του Μεταξά. Οι αγωνιζόμενοι άνθρωποι εξουδετερωμένοι τόσο από την πολιτική του ΚΚΕ, όσο και από την κρατική τρομοκρατία δεν μπόρεσαν να αντιδράσουν. Η σημαντικότερη αντίδραση απέναντι στο στρατιωτικό καθεστώς θα γίνει στις 28 Ιούλη 1938 στα Χανιά. Πρόκειται για μια ένοπλη εξέγερση ενάντια στην δικτατορία υπό τον Ι. Μεταξά. Αλλά, το κράτος κινητοποιεί ισχυρές δυνάμεις στρατού και χωροφυλακής, το στόλο και την αεροπορία και καταπνίγει την εξέγερση…
Συσπείρωση Αναρχικών
Το χρονικό έχει δημοσιευθεί στην αναρχική εφημερίδα ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, φ. 87, 88, 89