https://ikariologos.gr/oroi-xrisis/
Δελτίο τυπου της ερευνας για τον εντοπισμο τοπικών ποικιλιών φυλλοβόλων οπωροφόρων δέντρων αφορά την Ικαρία Σάμο,και Χίο.

Δελτίο τυπου της ερευνας για τον εντοπισμο τοπικών ποικιλιών φυλλοβόλων οπωροφόρων δέντρων αφορά την Ικαρία Σάμο,και Χίο.

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

ΘΕΜΑ: Αποτελέσματα εξερευνητικής αποστολής για την καταγραφή τοπικών ποικιλιών φυλλοβόλων οπωροφόρων δένδρων στα νησιά Σάμος, Ικαρία και Χίος, στα πλαίσια του έργου FruiTrees2Safeguard.

Με σκοπό την εύρεση, καταγραφή και συλλογή πολλαπλασιαστικού υλικού παλαιών τοπικών ποικιλιών φυλλοβόλων οπωροφόρων δένδρων (αχλαδιάς, μηλιάς, βερικοκιάς, ροδακινιάς, δαμασκηνιάς, κερασιάς, αμυγδαλιάς κ.α.) πραγματοποιήθηκαν εξερευνητικές αποστολές στα νησιά Σάμος, Ικαρία και Χίος, από την ερευνήτρια Δρ. Παυλίνα Δρογούδη του Τμήματος Φυλλοβόλων Οπωροφόρων Δένδρων ενώ στη Χίο συμμετείχε και η Δρ. Ελένη Μαλούπα, Διευθύντρια του Ινστιτούτου Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ, κατά τη διάρκεια 15 μέχρι και 21 Ιουνίου 2020, στα πλαίσια του ερευνητικού έργου FruiTrees2Safegaurd.
Πολύτιμη βοήθεια για την οργάνωση και υλοποίησή των εξερευνητικών αποστολών προσέφεραν στην Ικαρία: ο κ. Λευτέρης Τρικιριώτης και ο γεωπόνος Γιάννης Πάστης. Ευχαριστούμε θερμά τους κατοίκους του νησιού κ. Γενούζος Σπύρος του Π., κα Κόχυλα Γιούλα, κα Πλάκα Διαμάντω, κ. Καραπέτη Χρήστο, κ. Κουλουλία Μάκη και κ. Πασβάνη Χρήστο.
Πραγματοποιήθηκαν καταγραφή φαινοτυπικών χαρακτηριστικών, φωτογραφήσεις, συλλέχτηκαν δείγματα φύλλων και καρπών για να γίνει προσδιορισμός των βιοχημικών και γενοτυπικών χαρακτηριστικών τους σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Αγροβιοτεχνολογίας του Ε.Κ.Ε.Τ.Α., συλλέχτηκε πολλαπλασιαστικό υλικό και εγκαθίσταται στο ΤΦΟΔ (συνεργασία με το φυτώριο Τσεσμελή).

Αποτελέσματα για την Ικαρία: Συλλέχθηκαν 28 ποικιλίες – ένας σημαντικός αριθμός – για τις οποίες αναφορές υπάρχουν για την ύπαρξή τους για τουλάχιστον 100 έτη: Οι ονομασίες για ορισμένες από αυτές τις συναντήσαμε και σε γειτονικά νησιά π.χ. το βερίκοκο Σαρταλουδιά υπάρχει και σε Σάμο, Χίο και Λέσβο, ή με την ονομασία αχλάδι Μοσχαπιδιά υπάρχει και σε πολλά άλλα νησιά, των οποίων η συγγένεια θα είναι δυνατό να μελετηθεί με γενετικές αναλύσεις στα πλαίσια της παρούσας έρευνας.

• 13 ποικιλίες αχλαδιάς (Βουτυράτο, Γρυλάπα, Κοντούλα Ικαρίας, Κορίθι, Κούμουλο, Κρυστάλι Ικαρίας, Λιβάδι ή Λουβάδι, Μανιάτικο, Μοσχαπιδιά Ικαρίας, Νεράπιδο, Ράλικο, Ζαχαράπιδο, Στραβοράδι)
• 5 δαμασκηνιάς (Αγ. Δημήτριος, Νεράμπουλο κίτρινο, Νεράμπουλο κόκκινο, Πασβάνη, Τζάνερο κόκκινο Ικ.)
• 3 αμυγδαλιάς (Καραπέτη αμύγδαλο, Καταφύγη αμύγδαλο, Ροδακινάτο),
• 2 βερικοκιάς (Καΐσι Ικαρίας, Σαρταλούδια)
• 2 ροδακινιάς (Μικρός γιαρμάς (ροδάκινο Ιουλίου), Πετροροδάκινο)
• 2 κερασιάς (Βυσσινοκερασιά-Ψιλό Ικαρίας, Πετροκέρασο)
• 2 μηλιάς (Ικαρίας μηλιά, Φυρίκι)

Στην Ικαρία συλλέχτηκαν επίσης δείγματα φύλλων από 20 δένδρα βερικοκιάς ποικιλίας Καΐσι Ικαρίας για να γίνει έλεγχος της φυτοϋγείας τους στο εργαστήριο Φυτοπαθολογίας του Α.Π.Θ. (υπεύθυνη είναι η Δρ. Βαρβάρα Μαλιόγκα). Από προηγούμενη μελέτη που έγινε τον Σεπτέμβριο 2019 είχαμε βρει την ύπαρξη της ίωσης ‘Ευλογιά της Δαμασκηνιάς (σάρκα)’ σε δένδρο βερικοκιάς στο χωριό Ξυλοσύρτης. Δυστυχώς κατά την παρούσα επίσκεψη σχεδόν όλα τα δένδρα που επισκεφτήκαμε στον Ξυλοσύρτη είχαν συμπτώματα σάρκας σε καρπούς ή φύλλα. Συλλέχτηκαν δείγματα φύλλων από δένδρα σε διαφορετικά χωριά και μετά τα αποτελέσματα των αναλύσεων, ελπίζουμε πως θα βρεθεί πως τουλάχιστον ένα δένδρο θα είναι απαλλαγμένο από σημαντικές ιώσεις και ιωειδή και θα μπορέσουμε να πάρουμε πολλαπλασιαστικό υλικό και θα το διατηρούμε σε δικτυοκήπιο.

Μερικές σκέψεις και προβληματισμοί
Οι τοπικές ποικιλίες οπωροφόρων δένδρων έχουν το χαρακτηριστικά της προσαρμογής τους στις εκάστοτε οικολογικές συνθήκες όπου έχουν αναπτυχθεί και είναι απαραίτητο πρωταρχικό υλικό για τη δημιουργία νέων ποικιλιών. Η διάσωσή και αξιοποίησή τους έχει τεράστια σημασία για την επίτευξη αειφορικής παραγωγής και την ασφάλεια της παραγωγής τροφίμων για τις επόμενες γενεές. Δίδονται όμως και μερικές ευκαιρίες άμεσης αξιοποίησής τους όπως αναφέρονται παρακάτω:
• Εδώ και πολλά χρόνια συχνά συναντώνται αποτυχίες στην καλλιέργεια της βερικοκιάς σε περιοχές της Κεντρικής και Νότιας Ελλάδας διότι εγκαθίστανται ξενικές ποικιλίες με μεγάλες απαιτήσεις σε ψύχος για τη διάσπαση του ληθάργου και δεν μπορούν να παράγουν κανονικά, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια που οι χειμώνες ήταν ασυνήθιστα θερμοί. Οι βερικοκιές ποικιλίας Ζεσταλουδιά ή Ζαρταλουδιά φαίνεται να είναι εγκλιματισμένες στις ζεστές συνθήκες της κεντρικής Ελλάδας και είχαν μεγάλη παραγωγή φέτος ενώ προηγήθηκε ένας ασυνήθιστα θερμός χειμώνας. Οι βερικοκιές Καΐσι Ικαρίας και Ζαρταλουδιά στην Ικαρία δεν είχαν μεγάλη παραγωγή αλλά ίσως να σχετίζεται με την παρουσία αντίξοων συνθηκών κατά την περίοδο της άνθησης. Οι βερικοκιές σε Χίο που συναντήσαμε ήταν συχνά εμβολιασμένες σε αυτόριζη αμυγδαλιά (αναπτύσσει βαθύτερο ριζικό σύστημα σε σύγκριση με την περίπτωση που εμβολιάζεται σε υποκείμενο που πολλαπλασιάστηκε από μόσχευμα) και είχαν μεγάλη παραγωγή χωρίς μάλιστα κανένα πότισμα!.
• Οι ποικιλίες βερικοκιάς Ζαρταλουδιά και Καΐσι Ικαρίας θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή αποξηραμένων βερικόκων κάτι που θα έδινε μία επιπρόσθετη αξία, γιατί έχουμε ελλειμματική παραγωγή στην Ελλάδα.
• Το μέγεθος των καρπών βερικοκιάς των παραπάνω ποικιλιών ήταν σχετικά μικρό, αλλά λόγω της πολύ ωραίας γεύσης τους θα μπορούσαν να πωλούνται σε μικρά μπολάκια ως ένα σνακ φρούτου.
• Το βερίκοκο Καΐσι Ικαρίας και το αχλάδι Στραβοράδι καλλιεργούνταν με σημαντικό εμπορικό ενδιαφέρον στην Ικαρία από τον προηγούμενο αιώνα. Αυτά τα φρούτα θα μπορούσαν και σήμερα να πωλούνται ως προϊόντα με ονομασία προέλευσης στην Ικαρία αναβιώνοντας μνήμες και παίρνοντας μεγαλύτερη αξία.
• Η καλλιέργεια αμυγδαλιάς επίσης μπορεί να γίνει άνυδρα ή με ελάχιστα ποτίσματα στη Χίο, αφού οι τοπικές ποικιλίες είναι εγκλιματισμένες στο τοπικό περιβάλλον και παράγουν και πολύ νόστιμα αμύγδαλα όπως αναφέρουν οι κάτοικοι. Σήμερα έχει μεγάλο παγκοσμίως εμπορικό ενδιαφέρον η καλλιέργεια της αμυγδαλιάς, η παραγωγή στην Ελλάδα είναι ελλειμματική και οι παραγωγοί αμυγδάλων απολαμβάνουν πολύ καλές τιμές.
• Ο πολυτεμαχισμένος κλήρος και η έλλειψη τεχνογνωσίας αποτελούν τροχοπέδια για την αναβίωση της καλλιέργειας φρούτων στα νησιά. Η παρουσία της ίωσης Ευλογιά της Δαμασκηνιάς (ή σάρκα) στην περιοχή Ξυλοσύρτης της Ικαρίας δεν επιτρέπει την συνέχιση της καλλιέργειάς της βερικοκιάς στην περιοχή εκτός και εάν εφαρμοστεί πρόγραμμα εκρίζωσης όλων των ιωμένων δένδρων και επαναφύτευση με ελεγμένο καθαρό πολλαπλασιαστικό υλικό. Ευελπιστούμε πως θα μπορέσουμε στα πλαίσια του έργου Fruitrees2Safeguard να παρέχουμε υγιές πολλαπλασιαστικό υλικό. Οι κάτοικοι δεν πρέπει να εμβολιάζουν δένδρα που είναι ιωμένα γιατί ο ιός υπάρχει στη ρίζα του υποκειμένου. Η ύπαρξη ιωμένων δένδρων αποτελεί εστία μόλυνσης για τα γειτονικά δένδρα αφού ο ιός μεταφέρεται με τις αφίδες.
• Βλέπουμε σημαντικά πλεονεκτήματα που παρουσιάζονται και που θα μπορούσαν να προσφέρουν εξτρά εισόδημα στους παραγωγών, έχοντας υπ’ όψιν πως:
α) υπάρχει μεγάλη ζήτηση από τους τουρίστες που συνήθως είναι συνειδητοποιημένοι και ζητούν υγιεινά, νόστιμα και θρεπτικά φρούτα,
β) τα τοπικά φρούτα έχουν πολύ καλύτερες οργανοληπτικές ιδιότητες σε σύγκριση με αυτά που έρχονται στο νησί από άλλες περιοχές παραγωγής αφού συγκομίζονται σε ποιο ώριμο στάδιο (όχι νωρίτερα για να αντέξουν στην μετακίνηση με τα πλοία),
γ) θα ανταγωνίζονται τις τιμές των φρούτων που έρχονται με τα πλοία και επομένως χρεώνονται με το κόστος της μεταφοράς.
δ) Η ύπαρξη τοπικών σημείων πώλησης από συνεταιριστικό φορέα ή τους ίδιους τους παραγωγούς θα έδινε επιπρόσθετο κέρδος, ενώ οι τουρίστες θα εύρισκαν ευκολότερα τα τοπικά προϊόντα. Η ύπαρξη ψυκτικού θαλάμου επίσης θεωρείται απαραίτητη και θα μπορούσε να γίνει με τη βοήθεια ενός συνεταιριστικού φορέα.

Πληροφορίες για το έργο FruiTrees2Safegaurd: Ξεκίνησε τον Ιούλιο 2018 και έχει διάρκεια τριών ετών. Υλοποιείται στο πλαίσιο της δράσης ‘Ερευνώ-Δημιουργώ-Καινοτομώ’ και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και εθνικούς Πόρους μέσω του Ε.Π. Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα & Καινοτομία (ΕΠΑνΕΚ) και πραγματοποιείται με τη συμμετοχή των ερευνητικών φορέων: Τμήμα Φυλλοβόλων Οπωροφόρων Δένδρων (συντονισμός), Τμήμα Γεωπονίας του ΑΠΘ και Ινστιτούτο Εφαρμοσμένων Βιοεπιστημών του ΕΚΕΤΑ, των επιχειρήσεων Δίκτυο Ελληνικών Κονσερβοποιών Φρούτων ΑΕ και Φυτώρια Τσεσμελή. Συντονιστής και επιστημονικά υπεύθυνος του έργου είναι η Δρ. Π. Δρογούδη διευθύντρια ερευνών στο Τμήμα Φυλλοβόλων Οπωροφόρων Δένδρων στη Νάουσα.

Δράσεις του έργου είναι: α) Εύρεση τοπικών απειλούμενων ποικιλιών φυλλοβόλων οπωροφόρων δένδρων, διάσωση και in situ αξιολόγηση; 2) Προσδιορισμός βιοχημικών και γενοτυπικών χαρακτηριστικών τοπικών ποικιλιών; 3) Έλεγχος της φυτοϋγείας, εξυγίανση και δημιουργία προβασικών και μητρικών φυτειών; 4) Αξιολόγηση 134 νέων ξενικών ποικιλιών ροδακινιάς, νεκταρινιάς, κερασιάς, μηλιάς και αχλαδιάς και προσδιορισμός γενοτύπων βιομηχανικού ροδάκινου με αξιόλογα χαρακτηριστικά; 5) Εύρεση και αξιολόγηση αξιόλογων μεταλλάξεων ποικιλιών βιομηχανικού ροδάκινου; 6) Αξιολόγηση της ανθεκτικότητας τοπικών και ξενικών γενοτύπων/ποικιλιών σε σημαντικές μυκητολογικές ασθένειες, και 7) Ανάπτυξη μοριακών λειτουργικών δεικτών, γονιδιωματικές αναλύσεις & υποβοήθηση προγραμμάτων γενετικής βελτίωσης ως προς την ανθεκτικότητα σε ασθένειες και άλλα ποιοτικά χαρακτηριστικά. Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επισκεφτείτε την ιστοσελίδα μας https://pomologyinstitute.gr/fruit-trees-two-safeguard/

ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ &
ΦΥΤΟΓΕΝΕΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ – ΤΜΗΜΑ
ΦΥΛΛΟΒΟΛΩΝ, ΟΠΩΡΟΦΟΡΩΝ ΔΕΝΔΡΩΝ
ΝΑΟΥΣΑΣ

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

ΘΕΜΑ: Αποτελέσματα εξερευνητικής αποστολής για την καταγραφή τοπικών ποικιλιών φυλλοβόλων οπωροφόρων δένδρων στα νησιά Σάμος, Ικαρία και Χίος, στα πλαίσια του έργου FruiTrees2Safeguard.

Με σκοπό την εύρεση, καταγραφή και συλλογή πολλαπλασιαστικού υλικού παλαιών τοπικών ποικιλιών φυλλοβόλων οπωροφόρων δένδρων (αχλαδιάς, μηλιάς, βερικοκιάς, ροδακινιάς, δαμασκηνιάς, κερασιάς, αμυγδαλιάς κ.α.) πραγματοποιήθηκαν εξερευνητικές αποστολές στα νησιά Σάμος, Ικαρία και Χίος, από την ερευνήτρια Δρ. Παυλίνα Δρογούδη του Τμήματος Φυλλοβόλων Οπωροφόρων Δένδρων ενώ στη Χίο συμμετείχε και η Δρ. Ελένη Μαλούπα, Διευθύντρια του Ινστιτούτου Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ, κατά τη διάρκεια 15 μέχρι και 21 Ιουνίου 2020, στα πλαίσια του ερευνητικού έργου FruiTrees2Safegaurd.

Πολύτιμη βοήθεια για την οργάνωση και υλοποίησή των εξερευνητικών αποστολών προσέφεραν α) στη Σάμο: ο γεωπόνος κ. Σκούτας Ιωάννης, προϊστάμενος στο Τμήμα Αγροτικής Ανάπτυξης Νομού Σάμου καθώς και ο κ. Καμπούρης Κωνσταντίνος. Ευχαριστούμε επίσης θερμά τους κατοίκους του νησιού κ. Βαγιανό Γιώργο, κ. Τρικιριώτη Γιώργο, κ. Νικολαίδη Γιώργο, κ. Κιουλάφα Ιωάννη, κ. Καμπούρη Κωνσταντίνο και κ. Σκαλιάρη Γιώργο που μας δέχτηκαν στα σπίτια και τα κτήματά τους καθώς και όσους έδειξαν ενδιαφέρον και μας μετέφεραν έστω από το τηλέφωνο τις γνώσεις τους για τα δένδρα που έχουν. Β) στην Ικαρία: ο κ. Λευτέρης Τρικιριώτης και ο γεωπόνος Γιάννης Πάστης. Ευχαριστούμε θερμά τους κατοίκους του νησιού κ. Γιαννούζος Σπύρος του Π., κα Κόχυλα Γιούλα, κα Πλάκα Διαμάντω, κ. Καραπέτη Χρήστο, κ. Κουλουλία Μάκη και κ. Πασβάνη Χρήστο. γ) Στην Χίο: Ευχαριστούμε θερμά τους κ. Μουστρίδης Ηλίας, κ. Κύλλης Νίκος, κ. Μισεντζής Γιώργος, κ. Γδύσης Γιάννης, κ. Κώσταλας Γιάννης, κ. Ρες Ιωάννης, κ. Κοιλιάρης Μπάμπης και κα. Αγά Αντωνία.

Πραγματοποιήθηκαν καταγραφή φαινοτυπικών χαρακτηριστικών, φωτογραφήσεις, συλλέχτηκαν δείγματα φύλλων και καρπών για να γίνει προσδιορισμός των βιοχημικών και γενοτυπικών χαρακτηριστικών τους σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Αγροβιοτεχνολογίας του Ε.Κ.Ε.Τ.Α., συλλέχτηκε πολλαπλασιαστικό υλικό και εγκαθίσταται στο ΤΦΟΔ (συνεργασία με το φυτώριο Τσεσμελή). Στο παρόν έργο διάσωσης τοπικών ποικιλιών συμμετέχουν από το Τμήμα Φυλλοβόλων Δένδρων και οι Δρ. Γεώργιος Παντελίδης, Κωνσταντίνος Καζαντζής, Δρ. Ιωάννης Μάνθος και Δρ. Σωτηρόπουλος Θωμάς.

1) Αποτελέσματα για τη νήσο Σάμο: Συλλέχθηκε σημαντικός αριθμός ποικιλιών (28 ποικιλίες) για τις οποίες αναφορές υπάρχουν για την ύπαρξή τους για τουλάχιστον 100 έτη: Οι ονομασίες για ορισμένες από αυτές τις συναντήσαμε και σε γειτονικά νησιά π.χ. το βερίκοκο Σαρταλουδιά υπάρχει και σε Σάμο, Χίο και Λέσβο, των οποίων η συγγένεια θα είναι δυνατό να μελετηθεί με γενετικές αναλύσεις στα πλαίσια της παρούσας έρευνας.

• 10 ποικιλίες αχλαδιάς (Κανατάκια, Κούλμη, Κούμλα, Λυμπέργιο, Μαργαρίτης, Μλάκη, Μοσκαχλάδα, Νεραχλάδα, Τουρκαχλάδα και Χονδραχλάδη)
• 5 ποικιλίες μηλιάς (Ξινομηλιά κόκκινη, Ξινόμηλο μεγάλο λευκό, Ξινόμηλο μικρό λευκό, Πεντάγωνο και Χαμομηλιά
• 4 ποικιλίες κερασιάς Βύσσινο Σάμου, Πετροκέρασο Σάμου, Σάμου κόκκινη και Σάμου μαύρη ψιλή
• 4 ποικιλίες ροδακινιάς (Σουρλιώτικη, Μαγιάτικο, Μαστοί της Αφροδίτης και Πανδρόσου)
• 3 ποικιλίες βερικοκιάς (Αγίου Κωνσταντίνου, Τζαρτζαλούδια Σάμου και Υδρούσσας)
• 2 ποικιλίες δαμασκηνιάς (Κορόμηλο κόκκινο-Τζαρτζαλούδια Σάμου και Ρίκια)

2) Αποτελέσματα για την Ικαρία: Συλλέχθηκαν 28 ποικιλίες – ένας σημαντικός αριθμός – για τις οποίες αναφορές υπάρχουν για την ύπαρξή τους για τουλάχιστον 100 έτη: Οι ονομασίες για ορισμένες από αυτές τις συναντήσαμε και σε γειτονικά νησιά π.χ. το βερίκοκο Σαρταλουδιά υπάρχει και σε Σάμο, Χίο και Λέσβο, ή με την ονομασία αχλάδι Μοσχαπιδιά υπάρχει και σε πολλά άλλα νησιά, των οποίων η συγγένεια θα είναι δυνατό να μελετηθεί με γενετικές αναλύσεις στα πλαίσια της παρούσας έρευνας.

• 13 ποικιλίες αχλαδιάς (Βουτυράτο, Θρυπάλα, Κοντούλα Ικαρίας, Κορίθι, Κούμουλο, Κρυστάλι Ικαρίας, Λιβέλειο, Μανιάτικο, Μοσχαπιδιά Ικαρίας, Νεράπιδο, Ράλικο, Σακχαράπιδο, Στραβοράδι)
• 5 δαμασκηνιάς (Αγ. Δημήτριος, Νεράμπουλο κίτρινο, Νεράμπουλο κόκκινο, Πασβάνη, Τζάνερο κόκκινο Ικ.)
• 3 αμυγδαλιάς (Καραπέτη αμύγδαλο, Καταφύγη αμύγδαλο, Ροδακινάτο),
• 2 βερικοκιάς (Καΐσι Ικαρίας, Σαρταλούδια)
• 2 ροδακινιάς (Μικρός γιαρμάς (ροδάκινο Ιουλίου), Πετροροδάκινο)
• 2 κερασιάς (Βυσσινοκερασιά-Ψιλό Ικαρίας, Πετροκέρασο)
• 2 μηλιάς (Ικαρίας μηλιά, Φυρίκι)

Στην Ικαρία συλλέχτηκαν επίσης δείγματα φύλλων από 20 δένδρα βερικοκιάς ποικιλίας Καΐσι Ικαρίας για να γίνει έλεγχος της φυτοϋγείας τους στο εργαστήριο Φυτοπαθολογίας του Α.Π.Θ. (υπεύθυνη είναι η Δρ. Βαρβάρα Μαλιόγκα). Από προηγούμενη μελέτη που έγινε τον Σεπτέμβριο 2019 είχαμε βρει την ύπαρξη της ίωσης ‘Ευλογιά της Δαμασκηνιάς (σάρκα)’ σε δένδρο βερικοκιάς στο χωριό Ξυλοσύρτης. Δυστυχώς κατά την παρούσα επίσκεψη σχεδόν όλα τα δένδρα που επισκεφτήκαμε στον Ξυλοσύρτη είχαν συμπτώματα σάρκας σε καρπούς ή φύλλα. Συλλέχτηκαν δείγματα φύλλων από δένδρα σε διαφορετικά χωριά και μετά τα αποτελέσματα των αναλύσεων, ελπίζουμε πως θα βρεθεί πως τουλάχιστον ένα δένδρο θα είναι απαλλαγμένο από σημαντικές ιώσεις και ιωειδή και θα μπορέσουμε να πάρουμε πολλαπλασιαστικό υλικό και θα το διατηρούμε σε δικτυοκήπιο.

Αποτελέσματα από τη Χίο: Συλλέχθηκε σημαντικός αριθμός ποικιλιών (18 ποικιλίες) για τις οποίες αναφορές υπάρχουν για την ύπαρξή τους για τουλάχιστον 100 έτη: Οι ονομασίες για ορισμένες από αυτές τις συναντήσαμε και σε γειτονικά νησιά π.χ. το βερίκοκο Ζαρταλούδι υπάρχει και σε Σάμο, Χίο και Λέσβο, των οποίων η συγγένεια θα είναι δυνατό να μελετηθεί με γενετικές αναλύσεις στα πλαίσια της παρούσας έρευνας.

• 7 αμυγδαλιάς (Αγιοργήτικο ή Αγιοργούσικο, Βουλάτο ή Χιώτικο Αφράτο, Κατσουνάτη, Πικραμύγδαλο αφράτο, Πικραμύγδαλο σιδεράτο, Σιδερένιο γλυκό και Τσικνίδικο),
• 5 ποικιλίες αχλαδιάς (Ανάλατο, Αυγουστιάτικο Χίου, Κοντούλες Μεστά, Κρυστάλια Μεστά, Μουσίνες)
• 3 δαμασκηνιάς (Κορόμηλο Ν. Μονής, Νεράγκουλα Χίου και Ρεγκλότα Χίου)
• 2 μηλιάς (Μεστά Χίου και Φυρίκη Ελάτας)
• 1 βερικοκιάς (Ζεσταλουδιά ή Ζαρταλούδια)

Μερικές σκέψεις και προβληματισμοί
Οι τοπικές ποικιλίες οπωροφόρων δένδρων έχουν το χαρακτηριστικά της προσαρμογής τους στις εκάστοτε οικολογικές συνθήκες όπου έχουν αναπτυχθεί και είναι απαραίτητο πρωταρχικό υλικό για τη δημιουργία νέων ποικιλιών. Η διάσωσή και αξιοποίησή τους έχει τεράστια σημασία για την επίτευξη αειφορικής παραγωγής και την ασφάλεια της παραγωγής τροφίμων για τις επόμενες γενεές. Δίδονται όμως και μερικές ευκαιρίες άμεσης αξιοποίησής τους όπως αναφέρονται παρακάτω:
• Εδώ και πολλά χρόνια συχνά συναντώνται αποτυχίες στην καλλιέργεια της βερικοκιάς σε περιοχές της Κεντρικής και Νότιας Ελλάδας διότι εγκαθίστανται ξενικές ποικιλίες με μεγάλες απαιτήσεις σε ψύχος για τη διάσπαση του ληθάργου και δεν μπορούν να παράγουν κανονικά, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια που οι χειμώνες ήταν ασυνήθιστα θερμοί. Οι βερικοκιές ποικιλίας Ζεσταλουδιά ή Ζαρταλουδιά φαίνεται να είναι εγκλιματισμένες στις ζεστές συνθήκες της κεντρικής Ελλάδας και είχαν μεγάλη παραγωγή φέτος ενώ προηγήθηκε ένας ασυνήθιστα θερμός χειμώνας. Οι βερικοκιές Καΐσι Ικαρίας και Ζαρταλουδιά στην Ικαρία δεν είχαν μεγάλη παραγωγή αλλά ίσως να σχετίζεται με την παρουσία αντίξοων συνθηκών κατά την περίοδο της άνθησης. Οι βερικοκιές σε Χίο που συναντήσαμε ήταν συχνά εμβολιασμένες σε αυτόριζη αμυγδαλιά (αναπτύσσει βαθύτερο ριζικό σύστημα σε σύγκριση με την περίπτωση που εμβολιάζεται σε υποκείμενο που πολλαπλασιάστηκε από μόσχευμα) και είχαν μεγάλη παραγωγή χωρίς μάλιστα κανένα πότισμα!.
• Οι ποικιλίες βερικοκιάς Ζαρταλουδιά και Καΐσι Ικαρίας θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή αποξηραμένων βερικόκων κάτι που θα έδινε μία επιπρόσθετη αξία, γιατί έχουμε ελλειμματική παραγωγή στην Ελλάδα.
• Το μέγεθος των καρπών βερικοκιάς των παραπάνω ποικιλιών ήταν σχετικά μικρό, αλλά λόγω της πολύ ωραίας γεύσης τους θα μπορούσαν να πωλούνται σε μικρά μπολάκια ως ένα σνακ φρούτου.
• Το βερίκοκο Καΐσι Ικαρίας και το αχλάδι Στραβοράδι καλλιεργούνταν με σημαντικό εμπορικό ενδιαφέρον στην Ικαρία από τον προηγούμενο αιώνα. Αυτά τα φρούτα θα μπορούσαν και σήμερα να πωλούνται ως προϊόντα με ονομασία προέλευσης στην Ικαρία αναβιώνοντας μνήμες και παίρνοντας μεγαλύτερη αξία.
• Η καλλιέργεια αμυγδαλιάς επίσης μπορεί να γίνει άνυδρα ή με ελάχιστα ποτίσματα στη Χίο, αφού οι τοπικές ποικιλίες είναι εγκλιματισμένες στο τοπικό περιβάλλον και παράγουν και πολύ νόστιμα αμύγδαλα όπως αναφέρουν οι κάτοικοι. Σήμερα έχει μεγάλο παγκοσμίως εμπορικό ενδιαφέρον η καλλιέργεια της αμυγδαλιάς, η παραγωγή στην Ελλάδα είναι ελλειμματική και οι παραγωγοί αμυγδάλων απολαμβάνουν πολύ καλές τιμές.
• Ο πολυτεμαχισμένος κλήρος και η έλλειψη τεχνογνωσίας αποτελούν τροχοπέδια για την αναβίωση της καλλιέργειας φρούτων στα νησιά. Η παρουσία της ίωσης Ευλογιά της Δαμασκηνιάς (ή σάρκα) στην περιοχή Ξυλοσύρτης της Ικαρίας δεν επιτρέπει την συνέχιση της καλλιέργειάς της βερικοκιάς στην περιοχή εκτός και εάν εφαρμοστεί πρόγραμμα εκρίζωσης όλων των ιωμένων δένδρων και επαναφύτευση με ελεγμένο καθαρό πολλαπλασιαστικό υλικό. Ευελπιστούμε πως θα μπορέσουμε στα πλαίσια του έργου Fruitrees2Safeguard να παρέχουμε υγιές πολλαπλασιαστικό υλικό. Οι κάτοικοι δεν πρέπει να εμβολιάζουν δένδρα που είναι ιωμένα γιατί ο ιός υπάρχει στη ρίζα του υποκειμένου. Η ύπαρξη ιωμένων δένδρων αποτελεί εστία μόλυνσης για τα γειτονικά δένδρα αφού ο ιός μεταφέρεται με τις αφίδες.
• Βλέπουμε σημαντικά πλεονεκτήματα που παρουσιάζονται και που θα μπορούσαν να προσφέρουν εξτρά εισόδημα στους παραγωγών, έχοντας υπ’ όψιν πως:
α) υπάρχει μεγάλη ζήτηση από τους τουρίστες που συνήθως είναι συνειδητοποιημένοι και ζητούν υγιεινά, νόστιμα και θρεπτικά φρούτα,
β) τα τοπικά φρούτα έχουν πολύ καλύτερες οργανοληπτικές ιδιότητες σε σύγκριση με αυτά που έρχονται στο νησί από άλλες περιοχές παραγωγής αφού συγκομίζονται σε ποιο ώριμο στάδιο (όχι νωρίτερα για να αντέξουν στην μετακίνηση με τα πλοία),
γ) θα ανταγωνίζονται τις τιμές των φρούτων που έρχονται με τα πλοία και επομένως χρεώνονται με το κόστος της μεταφοράς.
δ) Η ύπαρξη τοπικών σημείων πώλησης από συνεταιριστικό φορέα ή τους ίδιους τους παραγωγούς θα έδινε επιπρόσθετο κέρδος, ενώ οι τουρίστες θα εύρισκαν ευκολότερα τα τοπικά προϊόντα. Η ύπαρξη ψυκτικού θαλάμου επίσης θεωρείται απαραίτητη και θα μπορούσε να γίνει με τη βοήθεια ενός συνεταιριστικού φορέα.

Πληροφορίες για το έργο FruiTrees2Safegaurd: Ξεκίνησε τον Ιούλιο 2018 και έχει διάρκεια τριών ετών. Υλοποιείται στο πλαίσιο της δράσης ‘Ερευνώ-Δημιουργώ-Καινοτομώ’ και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και εθνικούς Πόρους μέσω του Ε.Π. Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα & Καινοτομία (ΕΠΑνΕΚ) και πραγματοποιείται με τη συμμετοχή των ερευνητικών φορέων: Τμήμα Φυλλοβόλων Οπωροφόρων Δένδρων (συντονισμός), Τμήμα Γεωπονίας του ΑΠΘ και Ινστιτούτο Εφαρμοσμένων Βιοεπιστημών του ΕΚΕΤΑ, των επιχειρήσεων Δίκτυο Ελληνικών Κονσερβοποιών Φρούτων ΑΕ και Φυτώρια Τσεσμελή. Συντονιστής και επιστημονικά υπεύθυνος του έργου είναι η Δρ. Π. Δρογούδη διευθύντρια ερευνών στο Τμήμα Φυλλοβόλων Οπωροφόρων Δένδρων στη Νάουσα.

Δράσεις του έργου είναι: α) Εύρεση τοπικών απειλούμενων ποικιλιών φυλλοβόλων οπωροφόρων δένδρων, διάσωση και in situ αξιολόγηση; 2) Προσδιορισμός βιοχημικών και γενοτυπικών χαρακτηριστικών τοπικών ποικιλιών; 3) Έλεγχος της φυτοϋγείας, εξυγίανση και δημιουργία προβασικών και μητρικών φυτειών; 4) Αξιολόγηση 134 νέων ξενικών ποικιλιών ροδακινιάς, νεκταρινιάς, κερασιάς, μηλιάς και αχλαδιάς και προσδιορισμός γενοτύπων βιομηχανικού ροδάκινου με αξιόλογα χαρακτηριστικά; 5) Εύρεση και αξιολόγηση αξιόλογων μεταλλάξεων ποικιλιών βιομηχανικού ροδάκινου; 6) Αξιολόγηση της ανθεκτικότητας τοπικών και ξενικών γενοτύπων/ποικιλιών σε σημαντικές μυκητολογικές ασθένειες, και 7) Ανάπτυξη μοριακών λειτουργικών δεικτών, γονιδιωματικές αναλύσεις & υποβοήθηση προγραμμάτων γενετικής βελτίωσης ως προς την ανθεκτικότητα σε ασθένειες και άλλα ποιοτικά χαρακτηριστικά. Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επισκεφτείτε την ιστοσελίδα μας https://pomologyinstitute.gr/fruit-trees-two-safeguard/

Αποστολέας Λευτέρης Τρικιριώτης

Κοινοποίηση άρθρου: